Τη σημαντική συμβολή των ηλιακών θερμικών συστημάτων στην ελληνική οικονομία αλλά και στην πράσινη ανάπτυξη περιγράφει στο «Θερμοϋδραυλικό» ο πρόεδρος της Ένωσης Βιομηχανιών Ηλιακής Ενέργειας (ΕΒΗΕ) κ. Χρήστος Παπαεμμανουήλ· δίνει μια εικόνα για την παραγωγική και την εξαγωγική θέση της χώρας μας στον εν λόγω τομέα και κάνει χρήσιμες παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να ενισχύσουν ακόμα περισσότερο έναν βιομηχανικό κλάδο αιχμής για την εγχώρια αγορά.
Συνέντευξη στη Χριστίνα Ρωμηού (από την έντυπη έκδοση Μαρτίου 2024)
Την άποψη ότι το πρόγραμμα «Αλλάζω Θερμοσίφωνα» θα πρέπει να προσλάβει μόνιμο χαρακτήρα, καθώς και να απευθυνθεί –εκτός από ιδιώτες– και σε ενεργοβόρες επιχειρήσεις εκφράζει ο κ. Παπαεμμανουήλ.
Παράλληλα, ο πρόεδρος της Ένωσης Βιομηχανιών Ηλιακής Ενέργειας (ΕΒΗΕ) εξηγεί γιατί θα πρέπει τα ηλιακά συστήματα να χρησιμοποιούνται για την υποβοήθηση των συστημάτων θέρμανσης, όπως συμβαίνει σε χώρες του εξωτερικού, αναφέρεται στη συνεισφορά των θερμικών ηλιακών στο περιβάλλον και στο ΑΕΠ, ενώ παραθέτει τις δυνατότητες ανάπτυξης των ηλιακών συστημάτων σε βιομηχανία και τηλεθέρμανση.
Τέλος, θίγει ένα ζήτημα που απασχολεί ολοένα και περισσότερο τις βιομηχανίες και τον τεχνικό κόσμο: το κατά πόσο οι τεχνίτες είναι επαρκώς καταρτισμένοι σε μια εποχή ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων.
– Κύριε Παπαεμμανουήλ, πόσα ηλιακά θερμικά συστήματα παράγει η Ένωση Βιομηχανιών Ηλιακής Ενέργειας (ΕΒΗΕ) ετησίως;
– Η ελληνική βιομηχανία θερμικών ηλιακών παράγει περίπου 1 εκατομμύριο τετραγωνικά μέτρα ηλιακών συλλεκτών και 250.000 δοχεία αποθήκευσης θερμότητας ετησίως. Από αυτά, περίπου το 60% εξάγεται σε περισσότερες από 40 χώρες του εξωτερικού.
– Το πολυαναμενόμενο πρόγραμμα «Ανακυκλώνω – Αλλάζω θερμοσίφωνα» ολοκληρώθηκε. Εκτιμάτε, ως ΕΒΗΕ, ότι υλοποιήθηκε σωστά; Αρκετές επιχειρήσεις καταγγέλλουν ότι ακόμα δεν έχουν πληρωθεί για τα voucher από το Μάιο του 2023, και προειδοποιούν για απώλεια πολλών θέσεων εργασίας· ακόμα και για λουκέτα.
– Αρχικά να τονίσουμε ότι πρόκειται για ένα ιδιαίτερα επιτυχημένο πρόγραμμα, αν αναλογιστεί κανείς το μεγάλο ενδιαφέρον που έδειξαν οι καταναλωτές. Φυσικά, όπως κάθε πρόγραμμα που εφαρμόζεται για πρώτη φορά, υπήρξαν κάποιες αναμενόμενες δυσλειτουργίες, οι οποίες σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να θέτουν σε αμφισβήτηση τα τεράστια οφέλη του προγράμματος στο περιβάλλον, στην εξοικονόμηση ενέργειας για τους πολίτες και στην τόνωση της ελληνικής επιχειρηματικότητας.
Είναι αλήθεια ότι ως Ένωση δεχόμαστε πολλά παράπονα για καθυστερήσεις στις πληρωμές, οι οποίες, όπως σωστά αναφέρατε, επηρεάζουν την οικονομική βιωσιμότητα πολλών μικρών επιχειρήσεων. Ελπίζουμε ότι αυτές οι καθυστερήσεις θα αντιμετωπιστούν από την πολιτεία σύντομα· γιατί θα ήταν πραγματικά άδικο να οδηγήσουν σε απώλεια θέσεων εργασίας ή ακόμα και σε κλείσιμο επιχειρήσεων, σε μια χρονική στιγμή όπου η εξοικονόμηση ενέργειας και η προώθηση των ΑΠΕ είναι κάτι παραπάνω από επιτακτική.
– Έχετε ζητήσει ως Ένωση να υπάρξει και νέος κύκλος του προγράμματος. Τι αλλαγές προτείνετε να γίνουν; Για παράδειγμα, συμφωνείτε με τον καθορισμό προθεσμίας για αιτήσεις και αγορές ηλιακών θερμοσιφώνων ή με την ύπαρξη εισοδηματικών κριτηρίων;
– Από την πρώτη στιγμή, βλέποντας και το μεγάλο ενδιαφέρον των καταναλωτών, ζητήσαμε από την πολιτεία τη συνέχιση του προγράμματος. Μάλιστα, προτείναμε να υπάρχει ένα «ανοιχτό» πρόγραμμα το οποίο θα τρέχει διαρκώς, προκειμένου να μην υπάρξουν φαινόμενα περιόδων με αυξημένη ζήτηση και περιόδων με μηδενική ζήτηση.
Εκτιμούμε ότι, με αυτό τον τρόπο, θα υπήρχε μια συνεχόμενη ροή του προγράμματος, η οποία θα εξυπηρετούσε καλύτερα τους πολίτες, τα καταστήματα λιανικής, τους εγκαταστάτες αλλά και τις βιομηχανίες παραγωγής.
Σε μια πρώτη φάση, τα εισοδηματικά κριτήρια είναι λογικά, δεδομένου ότι θα πρέπει να εξυπηρετηθούν πρώτα τα νοικοκυριά με τα χαμηλότερα εισοδήματα που δυσκολεύονται να καλύψουν το ενεργειακό τους κόστος. Σε μια δεύτερη φάση θα μπορούσαν τα εισοδηματικά κριτήρια να διευρυνθούν ή και να απαλειφθούν τελείως.
– Ως δράση στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης, δεν θα έπρεπε το πρόγραμμα «Ανακυκλώνω – Αλλάζω θερμοσίφωνα» να είναι πιο ευρύ;
– Προφανώς και θα μπορούσε να είναι πιο διευρυμένο· αλλά καταλαβαίνουμε ότι ήταν η πρώτη φορά εφαρμογής, και είναι λογικό να υπάρχουν δυνατότητες διεύρυνσης και βελτίωσής του.
Για παράδειγμα, θα μπορούσε το πρόγραμμα να περιλαμβάνει και εγκαταστάσεις ηλιακής υποβοήθησης συστημάτων θέρμανσης χώρων, να υπάρχουν διευρυμένα ή καθόλου οικονομικά κριτήρια, να υπάρχει αντίστοιχο πρόγραμμα για επιχειρήσεις με αυξημένες ανάγκες θερμικής ενέργειας (π.χ. για ξενοδοχεία, παραγωγή τροφίμων κτλ.) ή και για δημόσια κτίρια και εγκαταστάσεις (π.χ. για κολυμβητήρια, νοσοκομεία, γηροκομεία κτλ.).
– Έχει η χώρα μας ανάγκη από εισαγωγή ηλιακών θερμικών συστημάτων ή έχουμε επάρκεια παραγωγής;
– Η Ελλάδα διαθέτει έναν από τους πλέον ανεπτυγμένους κλάδους παραγωγής θερμικών ηλιακών προϊόντων. Περίπου το 60% της εγχώριας παραγωγής εξάγεται σε περισσότερες από 40 χώρες παγκοσμίως. Τα ελληνικά προϊόντα παρουσιάζουν έναν πολύ υψηλό δείκτη ποιότητας – τιμής, ο οποίος καθιστά πολύ δύσκολη την εισαγωγή στην ελληνική αγορά θερμικών ηλιακών από άλλες χώρες. Πρακτικά, οι εισαγωγές θερμικών ηλιακών είναι της τάξης του 5%.
Οι ελληνικές βιομηχανίες έχουν επενδύσει τα τελευταία χρόνια σημαντικά ποσά στον εκσυγχρονισμό της παραγωγής τους, προκειμένου να είναι σε θέση να καλύψουν υψηλότερη ζήτηση, τόσο από την εγχώρια αγορά όσο και από το εξωτερικό.
Θεωρώ ότι, ακόμα και στην περίπτωση που υπάρξει πολύ μεγάλη αύξηση της ζήτησης, η ελληνική βιομηχανία θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί σε αυτήν.
– Ποια θέση κατέχει η Ελλάδα στην ευρωπαϊκή αγορά ηλιακών συστημάτων, με βάση τα στοιχεία των πωλήσεων;
– Η Ελλάδα βρίσκεται σταθερά στις πρώτες τρεις θέσεις, και εναλλάσσεται στην κορυφή με τη Γερμανία και την Αυστρία. Νομίζω ότι ο κλάδος των θερμικών ηλιακών αποτελεί τη μοναδική περίπτωση που η ελληνική βιομηχανία κοιτάει στα μάτια χώρες όπως είναι η Γερμανία και η Αυστρία, και πολλές φορές βρίσκεται πάνω από αυτές.
– Πέραν της χρήσης των ηλιακών θερμικών για την παροχή ζεστού νερού, πόσο χρησιμοποιούνται αυτά για την υποβοήθηση των συστημάτων θέρμανσης, όπως βλέπουμε να συμβαίνει στο εξωτερικό;
– Δυστυχώς στην Ελλάδα η αξιοποίηση των θερμικών ηλιακών αφορά σχεδόν αποκλειστικά τη θέρμανση ζεστού νερού χρήσης. Όπως πολύ σωστά αναφέρατε, τα ηλιακά θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την υποβοήθηση συστημάτων θέρμανσης, όπως γίνεται και στο εξωτερικό.
Μάλιστα εκεί έχουν προχωρήσει και ένα βήμα παρακάτω: Βασιζόμενοι στους νέους ευρωπαϊκούς κανονισμούς για την ενεργειακή απόδοση, πολλές χώρες καθιστούν υποχρεωτικό –άμεσα ή έμμεσα μέσω επιδοτήσεων– το συνδυασμό των νέων συστημάτων θέρμανσης –των λεβήτων φυσικού αερίου και των αντλιών θερμότητας– με θερμικούς ηλιακούς συλλέκτες, ώστε να επιτυγχάνεται υψηλότερος βαθμός απόδοσης.
Νομίζω ότι είναι επιβεβλημένο η Ελλάδα να ακολουθήσει αντίστοιχες ρυθμίσεις, δεδομένης της υψηλής ηλιοφάνειας αλλά και της μεγάλης εγχώριας παραγωγής θερμικών ηλιακών. Φυσικά, θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε ακόμα περισσότερο και να αξιοποιήσουμε τις νέες τεχνολογίες ηλιακού κλιματισμού.
– Με βάση την παραγωγή που κάνουμε, υπάρχει περιθώριο αύξησης του εξαγώγιμου προϊόντος;
– Βεβαίως. Υπάρχουν συνάδελφοι που έχουν μεγάλη εξαγωγική δραστηριότητα, σε πολύ μεγάλο ποσοστό. Ο μέσος όρος της Ένωσης είναι 60 – 65%. Ωστόσο υπάρχουν εταιρείες που κάνουν εξαγωγές σε ποσοστό 95%.
– Ποια είναι η συμβολή του κλάδου των ηλιακών αφενός στη ελληνική οικονομία και αφετέρου στην προστασία του περιβάλλοντος;
– Για να φανταστείτε πόσο σημαντική είναι η συνεισφορά των θερμικών ηλιακών στο περιβάλλον, αρκεί να σας αναφέρω ότι οι ήδη εγκατεστημένοι ηλιακοί θερμοσίφωνες έχουν αποτρέψει την κατασκευή και λειτουργία τριών λιγνιτικών μονάδων αντίστοιχης ισχύος με αυτήν του λιγνιτικού κέντρου της Μεγαλόπολης.
Επίσης, τα ελληνικά νοικοκυριά που έχουν εγκατεστημένο ηλιακό θερμοσίφωνα εξοικονομούν περίπου στο σύνολο τους 600 εκατομμύρια ευρώ, χρήματα τα οποία διοχετεύονται στην ελληνική οικονομία.
Ακόμα, θα πρέπει να τονιστεί ότι τα θερμικά ηλιακά αποτελούν τη μοναδική τεχνολογία ΑΠΕ που κατασκευάζεται εξολοκλήρου στην Ελλάδα και σε ποσοστό άνω του 85% από εγχώριες πρώτες ύλες.
Αυτό σημαίνει ότι το συντριπτικό ποσοστό των χρημάτων που δαπανάει ο καταναλωτής –ή που επιδοτεί η πολιτεία– επιστρέφει πίσω στην ελληνική οικονομία. Άλλωστε, το Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) έχει υπολογίσει σε σχετική του μελέτη ότι για κάθε ένα ευρώ που δαπανάται στον κλάδο παραγωγής ηλιακών θερμικών στην Ελλάδα, αυξάνεται το ΑΕΠ της χώρας κατά 2 ευρώ.
– Υπάρχει χώρος και διάθεση για περισσότερες επενδύσεις στον κλάδο των ελληνικών θερμικών ηλιακών;
– Στον κλάδο μας πραγματοποιούνται συνεχώς νέες επενδύσεις. Πρόκειται για έναν κλάδο ο οποίος εδώ και πολλά χρόνια ακολουθεί ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης από αυτό που έχουμε συνηθίσει. Υπάρχουν διαρκείς επενδύσεις στις εγκαταστάσεις παραγωγής και στην συνεργασία με ερευνητικά κέντρα, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας αλλά και της απόδοσης των προϊόντων μας. Παράλληλα, πολλές μικρές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο μεγαλώνουν και αυτές με τη σειρά τους και αποκτούν εξαγωγικό χαρακτήρα.
Εκτιμούμε ότι με την κατάλληλη στήριξη της πολιτείας, θα μπορούσαμε μέσα στα επόμενα χρόνια να αυξήσουμε κατά πολύ τις επενδύσεις και να αυξήσουμε τον αντίκτυπο του κλάδου μας τόσο στην εγχώρια οικονομία με νέες καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας όσο και στο εξωτερικό μέσω των εξαγωγών.
Άλλωστε, η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω του RePower EU και τη στρατηγική της για την ηλιακή ενέργεια, προβλέπει τον τριπλασιασμό της εγκατεστημένης ισχύος θερμικών ηλιακών μέχρι το 2030.
– Ποια μέθοδος είναι η πλέον συμφέρουσα για την παραγωγή θερμικής ενέργειας;
– Ξεκάθαρα η ηλιοθερμία. Ένας ηλιακός συλλέκτης είναι περίπου 4 φορές πιο αποδοτικός σε σύγκριση με ένα φωτοβολταϊκό πάνελ ίδιων διαστάσεων!
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι η θερμική ενέργεια που παράγεται από τους ηλιακούς συλλέκτες είναι εντελώς δωρεάν και δεν απαιτεί την κατανάλωση π.χ. ηλεκτρικής ενέργειας, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τις αντλίες θερμότητας. Άλλωστε, κατά την πρόσφατη ενεργειακή κρίση με την απότομη αύξηση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, διαπιστώσαμε ότι το κόστος παραγωγής θερμικής ενέργειας μέσω αντλιών θερμότητας μόνο αμελητέο δεν ήταν.
– Πέραν των κατοικιών, τι δυνατότητες ανάπτυξης υπάρχουν σε βιομηχανία και τηλεθέρμανση;
– Θα μπορούσα να πω ότι υπάρχουν ανεξάντλητες δυνατότητες, ειδικά στις βιομηχανίες που χρειάζονται χαμηλές και μέσες θερμοκρασίες (μέχρι 90°C), όπως είναι οι βιομηχανίες παραγωγής τροφίμων. Επίσης θα μπορούσε να αξιοποιηθούν οι τεχνολογίες ηλιακής ψύξης για την ψύξη χώρων αποθήκευσης αγροτικών προϊόντων, φαρμάκων, καλλυντικών κτλ.
Σε ό,τι αφορά την τηλεθέρμανση, δυστυχώς, παρά τις προτάσεις μας, δεν έχει πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής καμία ουσιαστική συζήτηση με τους παράγοντες της πολιτείας για την αξιοποίηση θερμικών ηλιακών. Είναι πραγματικά περίεργο να προωθείται η αξιοποίηση των θερμικών ηλιακών σε εγκαταστάσεις τηλεθέρμανσης σε χώρες όπως είναι η Δανία και όχι στην Ελλάδα που διαθέτει πολύ μεγαλύτερη ηλιοφάνεια.
Οι περιβαλλοντικοί στόχοι θα επιτευχθούν από ικανούς τεχνίτες
– Υπάρχει επαρκώς καταρτισμένο προσωπικό στους τομείς εγκατάστασης ηλιακών θερμικών, αντλιών θερμότητας και λεβήτων φυσικού αερίου;
– Γενικά ο χώρος των τεχνικών επαγγελμάτων παρουσιάζει μεγάλη έλλειψη προσωπικού, η οποία επιδεινώθηκε ιδιαίτερα κατά την περίοδο της κρίσης. Παράλληλα, η προσπάθεια της πράσινης μετάβασης έχει αυξήσει τη ζήτηση των σχετικών επαγγελμάτων. Εκτός όμως από την έλλειψη στον αριθμό του προσωπικού, σημαντικό είναι και το θέμα των απαιτούμενων δεξιοτήτων που θα πρέπει να έχει αυτό το προσωπικό.
Η ανεπαρκής τεχνική εκπαίδευση στη χώρα μας, αλλά και οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων ετών, έχουν διευρύνει το χάσμα ανάμεσα στις υφιστάμενες και στις απαιτούμενες επαγγελματικές δεξιότητες των τεχνιτών.
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να τονίσουμε ότι για την επίτευξη των ενεργειακών και περιβαλλοντικών στόχων της χώρας είναι απαραίτητη η συμμετοχή τεχνιτών ικανών να υλοποιήσουν ορθά τις παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης, ώστε να διασφαλιστεί η εξοικονόμηση ενέργειας.
– Γίνεται εκπαίδευση των τεχνικών σε τεχνολογίας ηλιοθερμίας; Και αν ναι, βρίσκονται αυτές σε ικανοποιητικό επίπεδο;
– Δυστυχώς, μέχρι στιγμής, η εκπαίδευση παρέχεται μόνο αποσπασματικά από όσες εταιρείες του κλάδου ασχολούνται πέραν της παραγωγής και με την εγκατάσταση ηλιοθερμικών συστημάτων.
Θα πρέπει, σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς της πολιτείας, να σχεδιαστούν σύγχρονα και κατάλληλα προγράμματα κατάρτισης των τεχνιτών, προκειμένου η χώρα να διαθέτει ικανό αριθμό τεχνικού προσωπικού με τις απαραίτητες επαγγελματικές δεξιότητες. Ιδιαίτερα αυτή την περίοδο, θα μπορούσε η πολιτεία να εντάξει στα καινούργια προγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης ένα μεγάλο τμήμα της εκπαίδευσης του τεχνικού κόσμου.
– Ετοιμάζετε κάποια συνάντηση αυτό το διάστημα με τους αρμόδιους φορείς, για να καταθέσετε κάποιες προτάσεις;
– Η ΕΒΗΕ ήταν και παραμένει πάντοτε στο πλευρό της πολιτείας, ώστε να αναδειχθούν και να αξιοποιηθούν τα οφέλη των θερμικών ηλιακών συστημάτων. Διαθέτουμε ως Ένωση συγκεκριμένες προτάσεις για παρεμβάσεις, προς όφελος των πολιτών της χώρας, της εθνικής οικονομίας και του περιβάλλοντος.
Δυστυχώς, μέχρι στιγμής, όλες οι προσπάθειές μας για επαφή με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχουν αποβεί άκαρπες, κάτι που ευελπιστούμε σύντομα να αλλάξει.
