Κλιματιστικά και κορονοϊός

Τρόποι λειτουργίας των συστημάτων κλιματισμού κτιρίων για αποτροπή της εξάπλωσης της νόσου COVID-19

Όσο πλησιάζουμε στο καλοκαίρι, τόσο μεγαλώνει και η ανησυχία σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των συστημάτων κλιματισμού και εξαερισμού κτιρίων, λόγω του νέου κορονοϊού SARS-CoV-2.

Τα συστήματα κλιματισμού είναι κρίσιμα για την παροχή θερμικής άνεσης σε γραφεία, σπίτια, καταστήματα, επιχειρήσεις και άλλα κτίρια, με αποτέλεσμα την ανάγκη για σωστή χρήση, συντήρηση και αποδοτική λειτουργία.

O ιός SARS-CoV-2 είναι εξαιρετικά μεταδοτικός με­ταξύ των ανθρώ­πων, και μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικά νοσήματα, ακόμη και θάνατο. Δυστυχώς, υπάρχουν πολλά που ακόμα δεν γνωρίζουμε για τον συγκεκριμένο ιό, συ­μπεριλαμβανομένων σημαντι­κών λεπτομερειών σχετικά με τη μεταδοτικότητά του.

Γενικά, γνωρίζουμε ότι όταν κάποιος που έχει τη νόσο COVID-19 βήχει ή εκπνέει, τότε απελευθερώνονται μο­λυσμένα σταγονίδια. Τα πε­ρισσότερα από αυτά τα στα­γονίδια πέφτουν σε γειτονικές επιφάνειες και αντικείμενα, με το ρίσκο οι άνθρωποι να αγγίξουν αυτές τις επιφάνει­ες ή τα αντικείμενα, και στη συνέχεια να αγγίξουν τα μά­τια, τη μύτη ή το στόμα τους και να μολυνθούν.

Επίσης, εάν στέκονται σε α­πόσταση 1 με 2 μέτρα από έ­να άτομο με τη νόσο, ενδέχε­ται να μολυνθούν μέσω της ει­σπνοής σταγονιδίων που εκτο­ξεύονται ή εκπνέονται από το άτομο που νοσεί. Μικροσκο­πικά σωματίδια ιού μπορούν να παραμένουν στον αέρα και να ταξιδεύουν σε μεγαλύτερες αποστάσεις μεταφερόμενα με τη ροή του αέρα. Η μετάδο­ση μέσω αερομεταφοράς εί­χε προκαλέσει λοιμώξεις του προγενεστέρου SARS-CoV-1 (SARS 2003), και είναι πιθα­νό και για τη νόσο COVID-19, χωρίς ωστόσο ακόμα να έχει τεκμηριωθεί.

Η Ομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συστημάτων Θέρμανσης, Ε­ξαερισμού και Κλιματισμού «REHVA» δημοσίευσε ο­δηγίες για τη λειτουργία των συστημάτων κλιματισμού και εξαερισμού σε εμπορικά και δημόσια κτίρια, σε περιοχές που πλήττονται από τη νόσο COVID-19.

Συστάσεις της REHVA

Οι συστάσεις της REHVA, που έχουν σκοπό την προλη­πτική αντιμετώπιση της εξά­πλωσης του κορονοϊού SARS-CoV-2, είναι οι εξής:

• Αυξήστε τον ανεφοδιασμό αέρα και τον εξαερισμό μέ­σω των μηχανικών συστημά­των. Η βασική αρχή είναι η ποσότητα φρέσκου αέρα που παρέχεται ανά άτομο. Σε κτί­ρια με μηχανικά συστήματα εξαερισμού συνιστώνται εκτε­ταμένοι χρόνοι λειτουργίας, με τον αερισμό να ξεκινάει τουλάχιστον 2 ώρες πριν α­πό τη χρήση του κτιρίου, και να τερματίζει 2 ώρες μετά το χρόνο χρήσης του κτιρίου.
• Κρατήστε τον εξαερισμό 24 ώρες το 24-ωρο, με μει­ωμένους (αλλά όχι απενερ­γοποιημένους) ρυθμούς εξα­ερισμού όταν απουσιάζουν τα άτομα. Σε κτίρια που έ­χουν εκκενωθεί λόγω παν­δημίας (ορισμένα γραφεία ή εκπαιδευτικά κτίρια) δεν συνιστάται η απενεργοποί­ηση του εξαερισμού αλλά η συνεχής λειτουργία με μειω­μένη ταχύτητα, με στόχο την απομάκρυνση των σωματιδί­ων του ιού από το κτίριο και την απομάκρυνση των απε­λευθερωμένων σωματιδίων του ιού από τις επιφάνειες.
• Χρησιμοποιήστε περισσό­τερο φυσικό αερισμό. Η γενι­κή σύσταση είναι να μείνετε μακριά από τους πολυσύχνα­στους και τους ανεπαρκώς α­εριζόμενους χώρους. Σε κτί­ρια χωρίς μηχανικά συστήμα­τα εξαερισμού συνιστάται το άνοιγμα παραθύρων και θυ­ρών, για να αυξηθεί η ποσό­τητα φρέσκου αέρα. Προτεί­νεται να ανοίγετε τα παράθυ­ρα για περίπου 15 λεπτά κα­τά την είσοδο στο δωμάτιο, ειδικά όταν το δωμάτιο είχε προηγουμένως καταληφθεί από άλλους. Επίσης, σε κτί­ρια με μηχανικά συστήματα εξαερισμού, ο αερισμός πα­ραθύρων μπορεί να χρησι­μοποιηθεί για την περαιτέ­ρω ενίσχυση του αερισμού. Το άνοιγμα των παραθύρων στις τουαλέτες θα πρέπει γε­νικά να αποφεύγεται, καθώς αυτό μπορεί να προκαλέσει αερισμό που λειτουργεί με αντίστροφη κατεύθυνση και να υπάρξει μολυσμένη ροή αέρα από την τουαλέτα σε άλλους χώρους.
• Διακοπή λειτουργίας της ανακυκλοφορίας του αέρα. Τα σωματίδια ιού στους α­γωγούς επιστροφής μπορούν επίσης να εισέλθουν ξανά σε ένα κτίριο, όταν οι μονάδες κεντρικής διαχείρισης αέρα είναι εφοδιασμένες με συστή­ματα ανακύκλωσης. Συνιστά­ται η παύση της λειτουργίας της κεντρικής ανακυκλοφορί­ας κατά τη διάρκεια της παν­δημίας (κλείσιμο των damper ανακυκλοφορίας). Τερματι­κές μονάδες ανακυκλοφορί­ας του αέρα όπως fan-coil ή άλλες εσωτερικές μονάδες προτείνεται να κλείσουν, ώ­στε να αποφευχθεί η επα­ναιώρηση τυχόν μολυσμέ­νων σωματιδίων σε επίπεδο δωματίου, ακόμα και αν αυ­τό προκαλέσει απώλεια της θερμικής άνεσης.
• Μεταβολές στο ποσοστό υγρασίας και θερμοκρασί­ας του συστήματος κλιματι­σμού δεν έχουν καμία πρα­κτική επίδραση στην κατα­πολέμηση του ιού. Η μετά­δοση ορισμένων ιών σε κτί­ρια μπορεί να περιοριστεί αλλάζοντας τις θερμοκρα­σίες του αέρα και τα επίπε­δα υγρασίας. Στην περίπτω­ση της πανδημίας COVID-19 αυτό δυστυχώς δεν αποτελεί επιλογή, καθώς ο ιός SARS-CoV-2 είναι αρκετά ανθεκτι­κός στις περιβαλλοντικές με­ταβολές και είναι επιρρεπής μόνο σε πολύ υψηλή σχετική υγρασία πάνω από 80% και θερμοκρασία άνω των 30°C.
• Ασφαλής χρήση των εναλ­λακτών ανάκτησης θερμότη­τας σε συστημάτων εξαερι­σμού. Κάτω από ορισμένες συνθήκες, οι συσκευές ανά­κτησης θερμότητας μπορούν να μεταφέρουν τον ιό που συνδέεται με τα σωματίδια από την πλευρά του αέρα ε­ξαγωγής προς την πλευρά του αέρα τροφοδοσίας μέσω δι­αρροών και κακής συντήρη­σης. Συνιστάται η προσωρι­νή παύση λειτουργίας εναλ­λακτών θερμότητας τύπου περιστροφικού τροχού κα­τά τη διάρκεια της έξαρσης του ιού. Προτείνεται επίσης η ρύθμιση της ισορροπίας στην παροχή αέρα των ρευ­μάτων προσαγωγής και επι ­στροφής των συστημάτων ε­ξαερισμού για την αποφυγή διαρροών μεταξύ τους. Για να είναι ασφαλές, το προσω­πικό συντήρησης πρέπει να ακολουθεί τις συνήθεις δια­δικασίες ασφαλείας για τη σκόνη, συμπεριλαμβανομέ­νης της χρήσης γαντιών και αναπνευστικής προστασίας.
• Ο καθαρισμός των αγωγών εξαερισμού δεν έχει πρακτικό αποτέλεσμα. Ο καθαρισμός των αγωγών δεν είναι απο­τελεσματικός σε περίπτωση μόλυνσης από δωμάτιο σε δωμάτιο, επειδή το σύστημα εξαερισμού δεν αποτελεί πη­γή μόλυνσης εάν ακολουθεί­ται η οδηγία σχετικά με την ανάκτηση θερμότητας και την επανακυκλοφορία. Οι ι­οί που είναι προσαρτημένοι σε μικροσωματίδια δεν ενα­ποτίθενται εύκολα στους αε­ραγωγούς αερισμού, καθώς παρασύρονται από τη ροή του αέρα ούτως ή άλλως. Συνε­πώς, δεν απαιτούνται αλλα­γές στις συνήθεις διαδικα­σίες καθαρισμού και συντή­ρησης αγωγών. Πολύ σημα­ντικότερο είναι να αυξηθεί η παροχή φρέσκου αέρα και να αποφευχθεί η ανακύκλω­ση του αέρα.
• Η αντικατάσταση των φίλ­τρων ακολουθεί τις κανονι­κές διαδικασίες συντήρησης. Από την προοπτική αντικα­τάστασης φίλτρου μπορούν να χρησιμοποιηθούν κανο­νικές διαδικασίες συντήρη­σης. Τα φθαρμένα φίλτρα δεν αποτελούν πηγή μόλυν­σης στο πλαίσιο αυτό, αλλά μειώνουν τη ροή αέρα που επηρεάζει αρνητικά τις ε­σωτερικές μολύνσεις. Συνε­πώς, τα φίλτρα πρέπει να α­ντικαθίστανται σύμφωνα με τη συνήθη διαδικασία όταν υπερβαίνουν τα όρια πίεσης ή χρόνου, ή σύμφωνα με την προγραμματισμένη συντή­ρηση. Συμπερασματικά, δεν συνιστάται να αλλάζουμε υ­πάρχοντα φίλτρα εξωτερι­κού αέρα και να τα αντικαθι­στούμε με άλλα φίλτρα, ούτε συνιστάται να τα αλλάζουμε νωρίτερα από το κανονικό.

Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος EUROVENT

Στο ίδιο πλαίσιο με την Ομο­σπονδία REHVA τοποθετείται και o Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος EUROVENT (Σύνδεσμος Βι­ομηχανιών για Κλιματισμό Ε­σωτερικού Χώρου, Ψύξη Δι­εργασιών και Τεχνολογίες Ψύξης Τροφίμων), ο οποίος δίνει έμφαση στη σωστή λει­τουργία μηχανικών συστημά­των εξαερισμού ως ένα μέτρο για τη μείωση της συγκέντρω­σης των αερομεταφερόμενων σταγονιδίων. Η σύσταση του EUROVENT επικεντρώνε­ται στη σωστή συντήρηση και λειτουργία των συστημάτων εξαερισμού, σύμφωνα με τις οδηγίες και τα ισχύοντα πρό­τυπα υγιεινής.

Συνοπτικά, οι εμπειρογνώ­μονες των ευρωπαϊκών ορ­γανισμών προτείνουν μέτρα προφύλαξης για την περίο­δο κινδύνου της πανδημίας και προτρέπουν:

• Εξασφαλίστε τον εξαερισμό των χώρων με αυξημένο ρυθ­μό και με αυξημένο ποσοστό εξωτερικού φρέσκου αέρα.
• Επεκτείνεται το χρόνο λει­τουργίας του συστήματος ε­ξαερισμού. Π.χ. ρυθμίστε τον εξαερισμό να ξεκινάει του­λάχιστον 2 ώρες πριν από τη χρήση του κτιρίου και να τερ­ματίζει 2 ώρες μετά το χρόνο χρήσης του.
• Τις νύχτες και τα Σαββατο­κύριακα μην απενεργοποιεί­τε τον εξαερισμό, αλλά δια­τηρείτε τα συστήματα σε χα­μηλότερη ταχύτητα.
• Βεβαιωθείτε ότι υπάρχει κανονικός αερισμός με παρά­θυρα (ακόμη και σε μηχανικά αεριζόμενα κτίρια).
• Κρατάτε τον εξαερισμό του­αλέτας ανοιχτό διαρκώς.
• Αποφύγετε τα ανοιχτά πα­ράθυρα στις τουαλέτες για να διασφαλίσετε τη σωστή κατεύθυνση του εξαερισμού.
• Ξεπλύνετε τις τουαλέτες με κλειστό καπάκι.
• Ρυθμίστε τα συστήματα με ανακυκλοφορία να δέχονται μόνο εξωτερικό αέρα 100%.
• Επιθεωρήστε τον εξοπλισμό ανάκτησης θερμότητας για να βεβαιωθείτε ότι οι διαρροές είναι υπό έλεγχο.
• Απενεργοποιήστε τα fan coil. Αλλιώς οι ανεμιστήρες πρέπει να είναι συνεχώς σε λειτουργία.
• Μην αλλάζετε τις επιθυμη­τές τιμές θέρμανσης, ψύξης και υγρασίας.
• Μην σχεδιάζετε καθαρισμό αγωγών για αυτή την περίοδο.
• Αντικαταστήστε το κεντρι­κό εξωτερικό φίλτρο αέρα και τα φίλτρα αέρα εξαγω­γής όπως συνήθως, σύμφω­να με το κανονικό πρόγραμ­μα συντήρησης.
• Οι κανονικές εργασίες α­ντικατάστασης και συντήρη­σης φίλτρων πρέπει να εκτε­λούνται με προστατευτικά μέ­τρα (ΜΑΠ), συμπεριλαμβα­νομένης της αναπνευστικής προστασίας.

Το προσωπικό συντήρησης θα μπορούσε να κινδυνεύ­ει όταν τα φίλτρα (ειδικά τα φίλτρα αέρα εξαγωγής) δεν αλλάζουν σύμφωνα με τις συνήθεις διαδικασίες α­σφάλειας. Για λόγους αυξη­μένης ασφάλειας πρέπει να υποθέτουμε ότι όσο διαρκεί η επιδημία, τα φίλτρα ενδέ­χεται να έχουν ενεργό μικρο­βιολογικό υλικό πάνω τους. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημα­ντικό σε οποιοδήποτε κτίριο υπήρξε πρόσφατα λοίμωξη α­πό τον SARS-CoV-2. Τα φίλ­τρα πρέπει να αλλάζονται με το σύστημα απενεργοποιημέ­νο, με χρήση μέσων ατομικής προστασίας, όπως γάντια και αναπνευστική προστασία και να απορρίπτονται σε σφρα­γισμένο σάκο.

Σε κάθε περίπτωση, η σωστή και τακτική συντήρηση κλι­ματιστικών εξασφαλίζει ο­μαλή απόδοση λειτουργίας, μεγιστοποίηση της διάρκει­ας ζωής του κλιματιστικού, οικονομία στην κατανάλωση και ένα υγιεινό και καθαρό περιβάλλον.

Σύμφωνα με τους ελληνικούς κανονισμούς ΤΟΤΕΕ και τους αμερικάνικους κανονισμούς ASHRAE, στις εργασίες συντή­ρησης κλιματιστικών μηχανημά­των περιλαμβάνονται τα εξής:

• Καθαρισμός των στοιχείων των εσωτερικών και εξωτερι­κών μονάδων με χημικό υγρό.
• Καθαρισμός των ανεμιστή­ρων των εσωτερικών και εξω­τερικών μονάδων.
• Καθαρισμός των αποχετεύ­σεων των συμπυκνωμάτων.
• Καθαρισμός των φίλτρων αέρα – περσίδων.
• Σύσφιγξη καλωδίων παρο­χής στις συνδέσεις τους με τα μηχανήματα καθώς και των καλωδίων εντολών.
• Έλεγχος προστατευτικών διακοπτών συμπιεστή.
• Αμπερομέτρηση ρεύματος λειτουργίας.
• Έλεγχος ασφάλειας κλιμα­τιστικής μονάδας.
• Ανίχνευση διαρροής ψυκτι­κού υγρού.
• Συμπλήρωμα με ψυκτικού υγρού (εφόσον χρειαστεί).
• Συμπλήρωση ειδικού δελτί­ου συντήρησης.

Ένα κακoσυντηρημένο κλι­ματιστικό αφενός δεν απο­δίδει την ενέργεια για την οποία σχεδιάστηκε και αφε­τέρου διατρέχει συνεχώς τον κίνδυνο μείωσης της απόδο­σης του, ή ακόμη και κατα­στροφής του σε ακραίες πε­ριπτώσεις. Για τα οικιακά κλιματιστικά με συνήθη χρή­ση, μια επιμελής συντήρηση από επαγγελματία ψυκτικό μία φορά το χρόνο θεωρεί­ται επαρκής. Για μεγαλύτε­ρα επαγγελματικά συστήμα­τα, η συντήρηση θα πρέπει να γίνεται σε πιο τακτά χρονι­κά διαστήματα αναλόγως τη χρήση, και τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο.

Τα σύγχρονα κλιματιστικά κατασκευάζονται με εξελιγ­μένο μηχανολογικό εξοπλι­σμό, για να έχουν αυξημένο βαθμό απόδοσης και μεγα­λύτερη οικονομία ηλεκτρικής ενεργείας σε μεγάλο εύρος περιβαλλοντικών συνθήκων, ενώ παράλληλα χρησιμοποι­ούν νέας γενιάς ψυκτικά, τα οποία είναι πιο φιλικά για το περιβάλλον.

Όλα τα κλιματιστικά συστή­ματα κάνουν χρήση σωλήνων χαλκού για την κυκλοφορία του ψυκτικού ρευστού, κα­θώς και στην κατασκευή των στοιχείων εναλλαγής θερμό­τητας. Η επιλογή πιστοποιημέ­νων σωλήνων χαλκού για την εγκατάσταση των οικιακών ή επαγγελματικών κλιματιστικών συστημάτων είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία και μεγιστοποίηση της διάρκειας ζωής, καθώς οι σωλήνες αυτοί συμμορφώνονται με τις απαι­τήσεις των ευρωπαϊκών κανο­νισμών ασφαλείας και καλύ­πτουν τις προδιαγραφές των κατασκευαστών.