Σε μια εποχή που γίνονται ολοένα και πιο αυστηρές οι απαιτήσεις για την ποιότητα του νερού, τόσο για ανθρώπινη κατανάλωση όσο και για βιομηχανικές χρήσεις, είναι ιδιαίτερα σημαντικός ο ρόλος των συστημάτων επεξεργασίας, έξυπνης διαχείρισης, εξοικονόμησης και ελέγχου του νερού σε πραγματικό χρόνο.
Γράφουν οι κ. Ιωάννης Μπετούνης και Κωνσταντίνος Πατσιάς*
Το νερό αποτελεί τον πολυτιμότερο φυσικό πόρο και βασική προϋπόθεση για την υγεία, την ποιότητα ζωής και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον με αυξανόμενες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και ανάγκες για ασφαλές πόσιμο νερό, τα συστήματα επεξεργασίας νερού βρίσκονται στο επίκεντρο της τεχνολογικής εξέλιξης και της περιβαλλοντικής πολιτικής. Το παρόν άρθρο πραγματεύεται τις σύγχρονες τεχνολογικές τάσεις, τα πρότυπα και τις ρυθμιστικές απαιτήσεις, καθώς και τις προοπτικές που διαγράφονται για τον τομέα.
Σύγχρονες τεχνολογίες
Η επεξεργασία νερού περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα διεργασιών που στοχεύουν στην απομάκρυνση φυσικών, χημικών και μικροβιολογικών ρύπων από το νερό προς χρήση. Οι βασικές τεχνολογίες καθαρισμού σήμερα διακρίνονται σε φυσικές, χημικές και βιολογικές, ανάλογα με τον επιδιωκόμενο βαθμό καθαρισμού. Μεταξύ των πιο διαδεδομένων και εξελιγμένων τεχνολογιών ξεχωρίζουν οι εξής:
- Αντίστροφη ώσμωση (RO): Χρησιμοποιείται ευρέως τόσο σε βιομηχανικές όσο και σε οικιακές εφαρμογές. Είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην απομάκρυνση αλάτων, βαρέων μετάλλων, νιτρικών και άλλων διαλυμένων στο νερό ρύπων.
- Υπεριώδης απολύμανση (UV): Προσφέρει απολύμανση χωρίς χημικά, καταστρέφοντας παθογόνους μικροοργανισμούς με τη χρήση υπεριώδους ακτινοβολίας. Ενδείκνυται για τελική φάση απολύμανσης.
- Νανοδιήθηση και υπερδιήθηση: Προηγμένες μεμβρανικές τεχνολογίες που βρίσκουν εφαρμογή στην απομάκρυνση οργανικών ενώσεων, φυτοφαρμάκων και μικρορύπων.
- Ενεργός άνθρακας: Αφαιρεί οργανικές ενώσεις, παραπροϊόντα χλωρίωσης, οσμές και χρώματα. Χρησιμοποιείται τόσο ως μέσο προεπεξεργασίας όσο και σε τελικές φάσεις.
- Ηλεκτροχημικές διεργασίες και οζονισμός: Βρίσκονται σε ανάπτυξη ως βιώσιμες λύσεις για την επεξεργασία βιομηχανικών λυμάτων και μικρορυπαντών.
Η ενσωμάτωση κατάλληλων αισθητήρων IoT (Internet Of Things), τηλεμετρίας και αυτοματισμών προσδίδει στα νέα συστήματα επεξεργασίας δυνατότητες έξυπνης διαχείρισης, εξοικονόμησης ενέργειας και ελέγχου σε πραγματικό χρόνο.
Νομοθεσία και πρότυπα
Η επεξεργασία νερού υπόκειται σε αυστηρή ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία, προκειμένου να διασφαλίζεται η δημόσια υγεία και η προστασία του περιβάλλοντος. Τα σημαντικότερα νομοθετικά κείμενα είναι:
- Η Οδηγία (ΕΕ) 2020/2184 για το πόσιμο νερό, που αντικαθιστά την Οδηγία 98/83/ΕΚ και εστιάζει στην ποιότητα των υλικών που έρχονται σε επαφή με το νερό και στη διαφάνεια προς τους πολίτες.
- Η Οδηγία 91/271/ΕΟΚ για την επεξεργασία αστικών λυμάτων, με στόχο την προστασία των υδάτων από τη ρύπανση.
- Ο Κανονισμός REACH (ΕΚ) 1907/2006 σχετικά με τις χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε συστήματα επεξεργασίας.
Στην Ελλάδα, η ΚΥΑ Υ2/2600/2001, όπως έχει τροποποιηθεί, αποτελεί το βασικό θεσμικό πλαίσιο για την ποιότητα του πόσιμου νερού, ενσωματώνοντας τις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
Πιστοποιήσεις και προδιαγραφές
Η συμμόρφωση με διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα αποτελεί προϋπόθεση για την παραγωγή, την εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επεξεργασίας νερού. Ορισμένα βασικά πρότυπα, καθώς και πιστοποιήσεις, είναι τα εξής:
- NSF/ANSI 61: Προδιαγραφή για τα υλικά που έρχονται σε επαφή με πόσιμο νερό.
- ISO 9001 (διαχείριση ποιότητας) & ISO 14001 (περιβαλλοντική διαχείριση).
- CE marking για εξοπλισμό που συμμορφώνεται με τις Οδηγίες ΕΕ.
- Το γαλλικό Πιστοποιητικό Υγειονομικής Συμμόρφωσης (Attestation de Conformité Sanitaire [ACS]) και το Συμβουλευτικό Σχέδιο Κανονισμών Υδάτων (Water Regulations Approval Scheme [WRAS]) του Ηνωμένου Βασιλείου για υλικά σε επαφή με πόσιμο νερό.
Οι πιστοποιήσεις διασφαλίζουν ότι τόσο οι κατασκευαστές όσο και οι φορείς εγκατάστασης εφαρμόζουν συστήματα ποιότητας και ότι τα συστήματα είναι κατάλληλα για υγειονομική χρήση.
Προκλήσεις και μελλοντικές εξελίξεις
Η κλιματική αλλαγή, η ρύπανση από μικροπλαστικά και φαρμακευτικά κατάλοιπα, καθώς και η γήρανση των υποδομών, αποτελούν νέες προκλήσεις για τον κλάδο. Η επόμενη γενιά συστημάτων αναμένεται να εστιάσει σε απομάκρυνση μικρορυπαντών και ενδοκρινικών διαταρακτών με προηγμένες τεχνολογίες (π.χ. φωτοκαταλυτικά φίλτρα), καθώς και σε αυτοδιαγνωστικά συστήματα με τεχνητή νοημοσύνη και big data για πρόβλεψη βλαβών και βελτιστοποίηση συντήρησης. Επίσης σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν οι ενεργειακά αυτόνομες και κυκλικής οικονομίας λύσεις (που επιτρέπουν ανάκτηση ενέργειας ή θρεπτικών συστατικών) και η ανάπτυξη υλικών με αντιμικροβιακές ιδιότητες, για μεγαλύτερη ασφάλεια χωρίς χρήση χημικών.
Τα συστήματα επεξεργασίας νερού βρίσκονται σε φάση ραγδαίας εξέλιξης, ενσωματώνοντας καινοτομίες, ευφυή τεχνολογικά χαρακτηριστικά και αυστηρότερες απαιτήσεις για δημόσια ασφάλεια. Η συμμόρφωση με διεθνή πρότυπα, η χρήση πιστοποιημένων υλικών και η παρακολούθηση της νομοθεσίας είναι κρίσιμοι παράγοντες για τη βιωσιμότητα κάθε εφαρμογής, από οικιακά φίλτρα μέχρι δημοτικά δίκτυα ύδρευσης. Η συνεχής έρευνα και η τεχνολογική πρόοδος προμηνύουν ένα μέλλον όπου η ποιότητα του νερού δεν θα είναι μόνο ελεγχόμενη αλλά και πλήρως προβλέψιμη και διαχειρίσιμη με βιώσιμο τρόπο.
* Ο κ. Ιωάννης Μπετούνης είναι BSc μηχανολόγος μηχανικός, με μεταπτυχιακό στη Ρομποτική (MSc Robotics) και διδακτορικό (PhD Canditate). Ο κ. Κωνσταντίνος Πατσιάς είναι BSc ηλεκτρολόγος μηχανικός.
