Συνέντευξη στη Μιλένα Μπαχαρνίκου
Ο νεοεκλεγείς Αντιπρόεδρος της EUREAU (Ευρωπαϊκή Ένωση των Εθνικών Οργανισμών Νερού) και μέλος του ΤΕΕ μιλάει στο «Θερμοϋδραυλικό» για την ανάγκη εκσυγχρονισμού του θεσμικού πλαισίου που ισχύει για την ύδρευση και την αποχέτευση στη χώρα μας και υποστηρίζει πως η καλύτερη συνεργασία μεταξύ των δήμων θα μπορούσε να συμβάλει ουσιαστικά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης. Η λύση συνδέεται άμεσα με την εκτέλεση σοβαρών έργων υποδομής.
Η έλλειψη εκσυγχρονισμού του θεσμικού πλαισίου που ισχύει για την ύδρευση και την αποχέτευση από το 1980, καθώς και η έλλειψη συνεργασίας των δήμων για τη σύσταση Διαδημοτικών ΔΕΥΑ αποτελούν, σύμφωνα με τον κ. Ανδρέα Αγγελάκη, νεοεκλεγέντα Αντιπρόεδρο της EUREAU (Ευρωπαϊκή Ένωση των Εθνικών Οργανισμών Νερού) και μέλος του ΤΕΕ, τους βασικότερους λόγους για τους οποίους η χώρα μας υστερεί στον τομέα της ύδρευσης και της αποχέτευσης, με αποτέλεσμα την πρόσφατη καταδίκη της στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Λύση πάντως υπάρχει, υποστηρίζει ο κ. Αγγελάκης μιλώντας στο «Θερμοϋδραυλικό», όπως υπάρχουν και κοινοτικά κονδύλια τα οποία μπορούν να απορροφηθούν και να συμβάλλουν αποτελεσματικά στη σύσταση υποδομών, όπως συμβαίνει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Η συνέντευξη του έλληνα Αντιπροέδρου της EUREAU έχει ως εξής:
-Ποιοι ήταν οι κύριοι λόγοι που σας προέτρεψαν να ασχοληθείτε ενεργά με την Ευρωπαϊκή Ένωση των Εθνικών Οργανισμών Νερού;
-Αυτό που κυρίως με οδήγησε στη EUREAU είναι η προσπάθεια που καταβάλλουμε όλες οι ΔΕΥΑ μέσω της ΕΔΕΥΑ (Ένωση Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης Αποχέτευσης) να συνεργαστούμε με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες και να προβάλλουμε τις ιδιαιτερότητες που αφορούν την κάθε χώρα, όπως είναι η οδηγία-πλαίσιο για τη διαχείριση των νερών. Εμείς έχουμε ιδιαιτερότητες όσον αφορά το νησιωτικό χώρο, καθώς δεν έχουμε ποτάμια, αλλά χείμαρρους και η διαχείριση τους πρέπει να γίνεται σε επίπεδο νησιού ή μικρών περιφερειών. Στόχος μας είναι λοιπόν να προβάλλουμε τις ιδιαιτερότητες μας και να τις κατοχυρώσουμε νομοθετικά, ώστε να μην προωθούνται μόνο οι προτάσεις των βόρειων χωρών που έχουν μεγάλη επιρροή και αυτό να ισχύει και για τις νότιες χώρες. Ένα άλλο πρόβλημα κυρίως των νησιών είναι η αφαλάτωση.
Στη EUREAU δεν θέλουν να ακούσουν καθόλου για την αφαλάτωση. Έχουμε 40 μικρές μονάδες, αλλά δεν επαρκούν. Πρέπει λοιπόν να προωθηθούν αυτά τα αντικείμενα. Ένα άλλο θέμα είναι αυτό του βιολογικού καθαρισμού ώστε να διαχωρίζεται το νερό που είναι προς πόση και το υπόλοιπο να χρησιμοποιείται για την άρδευση των καλλιεργειών και των χώρων πρασίνου. Αυτά τα θέματα δεν προχωρούν στην Ευρώπη σε αντίθεση με τον υπόλοιπο ανεπτυγμένο κόσμο. Οι χώρες της Μεσογείου όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Γαλλία, η Μάλτα, η Κύπρος και το Βέλγιο που ανήκει στην κεντρική Ευρώπη έχουν λίγο διαθέσιμο νερό. Και βέβαια ο πιο σημαντικός τομέας είναι αυτός δευτεροβάθμιου καθαρισμού λυμάτων, όπου υπάρχουν τεράστιες ελλείψεις στη χώρα μας. Όλοι εμείς λοιπόν που συμμετέχουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση των Εθνικών Οργανισμών Νερού προσπαθούμε να προβάλουμε τα θέματα που αφορούν τις δικές μας χώρες.
– Εφαρμόζεται στη χώρα μας η Οδηγία 60/2000/EC για το Πλαίσιο Διαχείρισης Υδατικών Πόρων;
-Η διαχείριση των υδατικών πόρων σήμερα στη χώρα μας παρά την προσπάθεια προσαρμογής στο νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ (Οδηγία 60/2000/EC, Πλαίσιο Διαχείρισης Υδατικών Πόρων) με το Ν 3199/03, φαίνεται να αντιμετωπίζει όλο και πιο αυξημένα προβλήματα. Έτσι, η προσαρμογή της Ελλάδας στην Οδηγία πλαίσιο παραμένει μακρινό όνειρο, αφού ο Ν. 3199/03 ουσιαστικά παραμένει ανενεργός επί μια τετραετία περίπου, αφού ούτε το Εθνικό ούτε το Περιφερειακό Συμβούλιο Υδάτων σε κεντρικό επίπεδο και περιφερειακό επίπεδο, αντίστοιχα, έχουν λειτουργήσει και όλες της σχετικές ανακοινώσεις και άλλα δεδομένα της ΕΕ, η Χώρα μας κατατάσσεται τελευταία στην εφαρμογή των όρων της Οδηγίας 60/2000/EC.
Ειδικότερα:
1. Δεν έχουν δυστυχώς μέχρι σήμερα λειτουργήσει το Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων και τα Περιφερειακά Συμβούλια Υδάτων, αν και έχουν συσταθεί προ τετραετίας περίπου.
2. Δεν έχουν στελεχωθεί οι Δ/νσεις Υδάτων των Περιφερειών
3. Δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί τα διαχειριστικά σχέδια των Περιφερειών τα οποία θα πρέπει να υπολογίζουν και να θεωρούν τους μη συμβατικούς υδατικούς πόρους και τις εκάστοτε νέες τεχνολογίες.
4. Δεν έχουν ληφθεί μέτρα για προσαρμογή σε βασικές αρχές της Οδηγίας 60/2000/EC, όπως είναι: (α) ο ρυπαίνων πληρώνει, (β) η αξιολόγηση των υδατικών σωμάτων και (γ) η ανάκτηση του κόστους. Ιδιαίτερα η ανάκτηση του κόστους του αρδευτικού νερού, που αποτελεί άνω του 85% της συνολικής κατανάλωσης νερού στην Ελλάδα πρέπει να αποτελέσει μείζων θέμα.
5. Η επικείμενη αναθεώρηση (τροποποίηση) του Ν.1069/80, θα πρέπει να συμπεριλάβει στα αντικείμενα των ΔΕΥΑ (ύδρευση, αποχέτευση και διαχείριση αστικών υγρών αποβλήτων) και τη διαχείριση δικτύων τηλεθέρμανσης, τη διαχείριση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ( κυρίως του φυσικού αερίου) και φυσικά τη διαχείριση του αρδευτικού υγρού.
6. Τέλος, στις νέες συνθήκες της εποχής μας και τις ιδιαιτερότητες της χώρας μας θα πρέπει να επανεξετασθεί η πλήρης προσαρμογή της Ελληνικής νομοθεσίας με την Οδηγία 60/2000/EC, λαμβάνοντας υπ’ όψη τις ιδιαιτερότητες της χώρας. Για αυτό σε επίπεδο μιας ή περισσοτέρων λεκανών απορροής ποταμών, που ορίζονται στην Οδηγία Πλαίσιο, θα πρέπει να θεσπισθούν κοινές Δημοτικές ή Διαδημοτικές Επιχειρήσεις για τη διαχείριση των υδατικών πόρων συνολικά για όλες τις χρήσεις και όχι κατά ζήτηση ή χρήση. Οι Επιχειρήσεις αυτές θα μπορούσαν να είχαν ακόμη και Νομαρχιακό ή Διανομαρχιακό χαρακτήρα, με δεδομένο ότι ούτε τα όρια των Δήμων ούτε αυτά των Νομών βασίζονται σε γεωμορφολογικά και υδρογεωλογικά δεδομένα.
-Ποιες είναι οι βασικές προτεραιότητες για την εξοικονόμηση υδατικών πόρων και ποιες οι δράσεις των ΔΕΥΑ;
– Οι σύγχρονες προκλήσεις στη διαχείριση των υδατικών πόρων επικεντρώνονται:
α. Στην διαχείριση της ζήτησης υδατικών πόρων και όχι στην ανάπτυξη νέων πόρων
β. Την αύξηση της αποτελεσματικότητας των χρήσεων νερού.
γ. Στη χρήση μη συμβατικών υδατικών πόρων, όπως είναι:
(ι) Το αφαλατωμένο νερό
(ιι) Οι εκροές επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων
(ιιι) Τα υφάλμυρα νερά και
(ιv) Τα νερά στράγγισης
δ. Τη διατήρηση/βελτίωση της ποιότητας νερού των υδατικών συστημάτων και την εξάλειψη των περιβαλλοντικών κινδύνων. Και φυσικά
ε. Την εξοικονόμηση νερού με οποιοδήποτε απρόσφορο μέσο.
Τα λαμβανόμενα μέτρα και προγράμματα των ΔΕΥΑ για την εξοικονόμηση νερού συνοψίζονται στα παρακάτω:
α. Στον περιορισμός των απωλειών στα δίκτυα και άλλες εγκαταστάσεις.
β. Στην προώθησης της ανακύκλωσης και χρήσης μη συμβατικών πόρων.
γ. Στην επιδίωξη διαχείρισης κυρίως της ζήτησης αντί αυτής της ανάπτυξης νέων υδατικών πόρων.
δ. Στην καθιέρωση κλιμακωτού τιμολογίου.
ε. Στην ενημέρωση των καταναλωτών για λελογισμένη κατανάλωση (καζανάκια, πλύσιμο αυτοκινήτων και άλλα)
ζ. Στην προώθηση εισαγωγής σχετικών μαθημάτων σ’ όλες στις βαθμίδες της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε συνεργασία με την εκπαιδευτική κοινότητα.
Ειδικότερα οι ΔΕΥΑ πρωτοπορούν σε έργα επαναχρησιμοποίησης των εκροών των υγρών αποβλήτων. Με τέτοια έργα θα μπορούσαν να εξοικονομηθούν περισσότερο από το 5% του αρδευτικού νερού (400 εκατ. m3/ έτος) σ’ όλη τη χώρα και κυρίως να:
α. Βελτιωθεί περαιτέρω η προστασία παράκτιων περιοχών.
β. Βελτιωθεί η παραγωγικότητα της γεωργικής παραγωγής στις υφιστάμενες γεωργικές καλλιέργειες.
γ. Εξοικονομηθούν, εκτός από τους χρησιμοποιούμενους υδατικούς πόρους, η χρήση χημικών λιπασμάτων (5 – 7 kg Ν/ στρ.).
δ. Ικανοποιηθεί το λαϊκό αίσθημα, αφού τοπικά τα έργα αυτά υποστηρίζονται από τους ενδιαφερόμενους κατοίκους.
ε. Αναβαθμισθούν και κυρίως θα αυξηθούν οι χώροι πρασίνου στις αστικές κι’ άλλες περιοχές. Και
ζ. Αποκτηθεί τεχνολογία, που θα είναι δυνατόν να εξαχθεί σ´ άλλες χώρες.
-Σε ποια κατάσταση βρίσκεται η Ελλάδα σήμερα στον τομέα της αποχέτευσης σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες;
-Η χώρα μας έχει μεγάλη έλλειψη σε έργα υποδομών, παρά το γεγονός ότι διατίθενται μεγάλα κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Ένωση για το σκοπό αυτό, αυτά χάνονται στη διαδρομή διότι δεν πληρούμε τις προϋποθέσεις για την απορρόφηση τους. Η πρόσφατη καταδίκη μάλιστα της Ελλάδος στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την απουσία δευτεροβάθμιου καθαρισμού λυμάτων σε 22 πόλεις και κωμοπόλεις, μαρτυρά αυτήν ακριβώς την κατάσταση.
-Ειδικότερα, ποια θεωρείτε ότι είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που δυσχεραίνουν την κατάσταση και που οφείλονται αυτά;
– Καταρχάς, η αδράνεια των κυβερνήσεων από το 1980 μέχρι σήμερα όσον αφορά στον εκσυγχρονισμό του νόμου 1069/80 "Περί Κινήτρων δια την Ίδρυση Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης Αποχέτευσης" (ΔΕΥΑ), σε συνδυασμό με τη γραφειοκρατική τακτική που ακολουθείται στη χώρα μας, αποτελούν τις κύριες αιτίες για την έλλειψη δικτύων ύδρευσης και δευτεροβάθμιας επεξεργασίας λυμάτων.
Ο παραπάνω νόμος που ισχύει από το 1980 κάλυπτε τις ανάγκες εκείνης της εποχής, όχι όμως και τις σημερινές ανάγκες. Επιπλέον, τα έργα που ήδη έχουν υποβάλει οι ΔΕΥΑ και έχουν εγκριθεί από το ΥΠΕΣΔΔΑ δεν χρηματοδοτούνται έγκαιρα από το ΥΠΕΧΩΔΕ και καθυστερεί η κατασκευή και ολοκλήρωση τους. Όλη η παραπάνω κατάσταση και λειτουργία έχει σοβαρότατες επιπτώσεις για τη χώρα μας, καθώς:
α. Δεν επιτρέπει την απορρόφηση τεράστιων χρηματικών ποσών-αξίζει να σημειωθεί ότι η κατασκευή δικτύων επεξεργασίας λυμάτων σε πόλεις και κωμοπόλεις μπορεί να χρηματοδοτηθεί σε ποσοστό μέχρι και 85% από το κοινοτικό Ταμείο Συνοχής
β. Η έλλειψη έργων δημιουργεί δυσκολίες στην λειτουργία πολλών δήμων και
γ. εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους για την υγεία των κατοίκων τους.
Την ευθύνη για τον εκσυγχρονισμό του νόμου 1069/80 φέρει το ΥΠΕΣΔΔΑ το οποίο δεν προωθεί νέες ρυθμίσεις στο πλαίσιο του νόμου αυτού, προκειμένου να επιτρέψει την επέκταση των ΔΕΥΑ για τη βιωσιμότητα τους. Οι δήμοι που έχουν μικρό πληθυσμό δεν μπορούν να συστήσουν ΔΕΥΑ ή όπου αυτές υπάρχουν δεν είναι βιώσιμες. Κατά συνέπεια, δεν μπορούν να προωθήσουν τα έργα και τη χρηματοδότηση τους, αλλά και όταν χρηματοδοτηθούν δεν μπορούν να τα φέρουν εις πέρας.
Όσον αφορά, την προώθηση και χρηματοδότηση των έργων, την κύρια ευθύνη φέρει το ΥΠΕΧΩΔΕ το οποίο καθυστερεί υπερβολικά την δρομολόγηση των έργων αυτών με αποτέλεσμα τα προβλήματα να γίνονται χρόνια και η αντιμετώπιση τους πολύ δύσκολη.
-Πως θα μπορούσαν να συμβάλλουν οι ΔΕΥΑ στη δημιουργία υποδομών και την υποστήριξη έργων σε ύδρευση και αποχέτευση;
– Οι δήμοι, σύμφωνα με όσα ισχύουν σήμερα, καταρτίζουν μία μελέτη στην οποία παραθέτουν όλα τα στοιχεία για τα έργα ύδρευσης και αποχέτευσης που είναι αναγκαίο να πραγματοποιηθούν στην περιοχή τους και ζητούν τη σύσταση Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), προκειμένου να αναλάβει τη χρηματοδότηση και την υλοποίηση των έργων αυτών. Οι περισσότεροι δήμοι ωστόσο, δεν διαθέτουν τις υποδομές για να λειτουργήσουν ΔΕΥΑ, ενώ πολλές ΔΕΥΑ που έχουν ήδη συσταθεί, δεν μπορούν να αναλάβουν έργα γιατί δεν διαθέτουν μέσα και προσωπικό.
Για να μπορέσουν να λειτουργήσουν οι ΔΕΥΑ και να προχωρήσει η υλοποίηση των έργων ύδρευσης και δευτεροβάθμιας επεξεργασίας λυμάτων σε όλη τη χώρα, είναι απαραίτητος ο εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου που ισχύει από το 1980, έτσι ώστε να επιτρέπεται η ίδρυση Διαδημοτικών ΔΕΥΑ οι οποίες θα διαθέτουν τα μέσα και τις υποδομές και άρα θα είναι βιώσιμες. Αυτό συνέβη για παράδειγμα στην Κρήτη μεταξύ δήμου Ηρακλείου και δήμου Αλικαρνασσού, όπου ο τελευταίος παραχώρησε την ύδρευση και την αποχέτευση στη ΔΕΥΑ Ηρακλείου και η τελευταία έγινε διαδημοτική επιχείρηση, στη διοίκηση της οποίας μετέχει και ο δήμος Αλικαρνασσού. Κατά συνέπεια, θα ήταν καλό οι όμοροι δήμοι που είναι μικρότεροι να παραχωρήσουν τα αντικείμενα της ύδρευσης και δευτεροβάθμιας επεξεργασίας λυμάτων στους μεγαλύτερους που έχουν βιώσιμες ΔΕΥΑ και να συσταθούν Διαδημοτικές ΔΕΥΑ για να μπορούν να χρηματοδοτηθούν και να υλοποιήσουν τα έργα που είναι απαραίτητα για την περιοχή τους.
Όσον αφορά, την προώθηση και χρηματοδότηση των έργων, το ΥΠΕΧΩΔΕ καθυστερεί υπερβολικά την δρομολόγηση των έργων αυτών με αποτέλεσμα τα προβλήματα να γίνονται χρόνια, ενώ θα μπορούσε να τα θέσει σε προτεραιότητα, με νομοθετική ρύθμιση, κατοχυρώνοντας τις προτάσεις που υποβάλουν οι δήμοι.
-Πόσες ΔΕΥΑ λειτουργούν σήμερα και ποιος είναι ο ρόλος τους γενικότερα;
– Σήμερα υπάρχουν 200 περίπου ΔΕΥΑ οι οποίες είναι Δημοτικές και/ή Κοινοτικές Επιχειρήσεις, που λειτουργούν ως ΔΠΙΔ, αποτελούν τους κύριους και νόμιμους διαχειριστές υδατικών πόρων και κυρίως πόσιμου νερού και υγρών αποβλήτων σ´ ολόκληρη τη Χώρα. Τα κύρια αντικείμενα απασχόλησης των ΔΕΥΑ είναι η ύδρευση και αποχέτευση, επεξεργασία και διάθεση των εκροών των υγρών αποβλήτων αστικών περιοχών. Οι ΔΕΥΑ καλύπτουν σήμερα όλες τις παρεχόμενες υπηρεσίες τους σε 3,5 εκατομμύρια περίπου κατοίκους της Χώρας μας.
Η αστική χρήση νερού είναι 15 % περίπου της συνολικής κατανάλωσης νερού, αλλά η υψηλή σημασία της την καθιστά άμεσης προτεραιότητας. Έτσι, σε χρονικό διάστημα μιας περίπου l5ετίας οι ΔΕΥΑ έχουν να επιδείξουν ένα πολύ σημαντικό έργο σ´ ένα σοβαρό τομέα βασικής υποδομής, ιδιαίτερα ευαίσθητο κοινωνικά και περιβαλλοντικά και με σημαντική αναπτυξιακή σημασία. Οι ΔΕΥΑ έχουν δώσει μέχρι σήμερα σαφή δείγματα ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων στις περιοχές ευθύνης του, με κύρια μέριμνα τη διασφάλιση υψηλής ποιότητας πόσιμου νερού, σύμφωνα με τα διεθνή κριτήρια ( ΠΟΗ, ΠΕΝ κ.α.) και κυρίως αυτά της οδηγίας 98/83/EC για το πόσιμο νερό.
Κοινός εκφραστής των ΔΕΥΑ είναι η Ένωση Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΕΔΕΥΑ), που ιδρύθηκε το 1989 με έδρα τη Λάρισα και σήμερα συγκροτείται από 150 ΔΕΥΑ μέλη της. Η ΕΔΕΥΑ από την ίδρυσή της εντόπισε την ανάγκη ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων της Χώρας μας και εξέφρασε τις απόψεις κατ´ επανάληψη προς την Πολιτεία και άλλους αρμόδιους φορείς.
Παράλληλα, η ΕΔΕΥΑ συνεργάζεται με αρμόδιους φορείς (ΤΕΕ, ΟΤΑ και άλλους) με βασικό σκοπό τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου (Ν. 1739/87) και συμμετέχει ως τακτικό μέλος της Eureau, που συγκροτείται από τις αντίστοιχες επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης των κρατών μελών της ΕΕ. Επίσης, σ´ αυτές συμμετέχουν και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες ως παρατηρητές. Έτσι, η ΕΔΕΥΑ παρακολουθεί όλες τις σημαντικές διεθνείς εξελίξεις, σε αντικείμενα διαχείρισης υδατικών πόρων και υγρών αποβλήτων και παρέχει σχετικές πληροφορίες στα μέλη της.
