Αισιόδοξο προοιωνίζεται το μέλλον για το επάγγελμα του υδραυλικού, σύμφωνα με την υπό εξέλιξη έρευνα που πραγματοποιείται από το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ, στο πλαίσιο της δράσης «Πρόγνωση και παρακολούθηση παραγόντων αλλαγής του παραγωγικού περιβάλλοντος του επαγγέλματος». Η έρευνα θα βοηθήσει τους επαγγελματίες να προσαρμοστούν στο απαιτητικό νέο περιβάλλον, να θωρακιστούν έναντι των απειλών, αλλά και να είναι έτοιμοι να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες.
Τα στοιχεία είναι αμείλικτα: υποδιπλασιασμός του αριθμού απασχολουμένων την περίοδο 2011 – 2018 και μείωση του μέσου μισθού κατά 14%.
Βέβαια οι αριθμοί δεν λένε πάντα την αλήθεια, καθώς το 50% των υδραυλικών δεν θεωρούνται απαραίτητα άνεργοι, αλλά σε μεγάλο ποσοστό άλλαξαν απασχόληση –ή δυστυχώς συνέχισαν να εργάζονται με καθεστώς αδήλωτης εργασίας.
Το ποσοστό αυτοαπασχόλησης (περίπου 60%) παρουσιάζει μικρή μείωση και η πλήρης απασχόληση επικρατεί σαφώς της μερικής απασχόλησης, καθώς οι περισσότερες εργασίες που πρέπει να εκτελέσει το προσωπικό απαιτούν εμπειρία και κάποια εξειδίκευση. Άρα ο εργοδότης έχει επενδύσει στο προσωπικό σε χρόνο, για αυτό και οι επιχειρήσεις δεν ανακυκλώνουν το δυναμικό τους.
Είναι όλα μαύρα; Όχι. Από το 2017 υπάρχουν αυξητικές τάσεις, λόγω –ασθενικής έστω– αύξησης της οικοδομικής δραστηριότητας, αλλά και λόγω αύξησης των ατομικών συνδέσεων φυσικού αερίου παράλληλα με τα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας.
Οι τάσεις αναμένεται να παραμείνουν αυξητικές και τα επόμενα έτη. Η ενεργειακή αναβάθμιση των υφιστάμενων κατοικιών αναμένεται να συνεχισθεί και να εντατικοποιηθεί, έτσι ώστε να μπορέσει η Ελλάδα να εφαρμόσει το εθνικό σχέδιο δράσης για την ενέργεια και το κλίμα, επιτυγχάνοντας ως το 2030 τους στόχους για τους οποίους δεσμεύτηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Διαπιστώνεται επίσης την τελευταία δεκαετία μία γενικότερη στροφή του κατασκευαστικού κλάδου, από την αμιγώς κατασκευαστική δραστηριότητα στις ανακαινίσεις / αναβαθμίσεις ιδιωτικών ή δημόσιων κατασκευών / υποδομών, στροφή που υποστηρίζεται και από την τουριστική ανάπτυξη, κλασική και «ανορθόδοξη» (με ασαφή στοιχεία για ανακαινίσεις / επισκευές ιδιωτικών ακινήτων για βραχυχρόνιες μισθώσεις «AirBnb», ειδικά στο κέντρο της Αθήνας).
Έτσι, η αυξητική τάση του κατασκευαστικού κλάδου έλκει προς τα πάνω και τα συνδεδεμένα με αυτόν επαγγέλματα, όπως είναι αυτό του υδραυλικού.
Δυνατά σημεία και ευκαιρίες του επαγγέλματος
Ο μόνος λόγος που το επάγγελμα του υδραυλικού δεν ακολούθησε την «κατρακύλα» του κατασκευαστικού κλάδου, είναι η εμπλοκή του επαγγέλματος με την εξοικονόμηση ενέργειας και τις ανακαινίσεις υφιστάμενων κατοικιών. Και το μέλλον για την επόμενη δεκαετία εκτιμάται ότι θα είναι καλύτερο, λόγω των έργων ενεργειακής αναβάθμισης του εγχώριου πεπαλαιωμένου κτιριακού αποθέματος.
Η ζήτηση αναμένεται να αυξηθεί και σε επίπεδο Ε.Ε., και παρουσιάζεται ευκαιρία για τις επιχειρήσεις να επιδείξουν εξωστρέφεια, καθώς η πτώση του μισθολογικού κόστους της τελευταίας δεκαετίας έχει αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας στον τομέα αυτό.
Ώθηση θα δώσει και η περαιτέρω ανάπτυξη συνεργατικών σχηματισμών, καθώς και η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και καινοτομιών σε υλικά και τεχνικές. Μονόδρομο για τον σύγχρονο υδραυλικό αποτελεί η διαρκής επιμόρφωση και ενημέρωση, ενώ η αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας είναι απαραίτητη για την περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου.
Τεράστια ώθηση στον κλάδο θα έδινε και η επιδότηση μέσω προγραμμάτων ΕΣΠΑ εξοικονόμησης υδατικών πόρων σε κτίρια, στα πρότυπα της εξοικονόμησης ενέργειας. Στα θετικά, οι επαγγελματίες έχουν να επιδείξουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες, καθώς το επάγγελμα ρυθμίζεται πλήρως με σύγχρονο νομοθετικό πλαίσιο και πολλές εναλλακτικές διαδρομές για την απόκτηση των απαιτούμενων τεχνικών γνώσεων για την άδεια άσκησης επαγγέλματος.
Η μείωση της γραφειοκρατίας στην έναρξη επιχείρησης και το αυξανόμενο επίπεδο τυπικής εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού του κλάδου είναι ενθαρρυντικά. Αν η οικονομική κρίση που έπληξε και την ελληνική οικονομία ξεπεραστεί οριστικά, και εάν αντιμετωπιστούν τα εγγενή προβλήματα του κατασκευαστικού κλάδου και ειδικά των εξειδικευμένων κατασκευαστικών εργασιών, στα οποία περιλαμβάνεται και η αδήλωτη εργασία, προβλέπεται ότι θα ακολουθήσει περαιτέρω ανάπτυξη, αύξηση επιχειρήσεων / απασχολουμένων και αναπλήρωση μισθολογικών απωλειών· δεδομένου, βέβαια, ότι θα λυθεί το πρόβλημα της μειωμένης ρευστότητας επιχειρήσεων και ότι θα αυξηθούν οι δημόσιες επενδύσεις.
Σε αυτό θα βοηθήσει και η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και καινοτομιών σε επίπεδο υλικών και τεχνικών, καθώς και η διαρκής επιμόρφωση σε νέα υλικά και τεχνικές από εταιρείες και προμηθευτές, ώστε να θωρακιστεί το επάγγελμα έναντι πιθανούς συνέχισης της οικονομικής κρίσης.
Η δράση του ΙΜΕ-ΓΣΕΒΕΕ
Το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (ΓΣΕΒΕΕ) υλοποιεί το έργο με τίτλο «Παρεμβάσεις της ΓΣΕΒΕΕ για τη συστηματική παρακολούθηση και πρόγνωση αλλαγών του παραγωγικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων», στο πλαίσιο του Ερευνητικού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, επιχειρηματικότητα & καινοτομία» (Ε.Π.ΑΝ.Ε.Κ.), το οποίο αφορά τη συστηματική και συνεκτική παρακολούθηση συντελεστών και παραμέτρων του παραγωγικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Υποέργο αποτελεί το «Εργαστήριο πρόγνωσης και παρακολούθησης παραγόντων αλλαγής του παραγωγικού περιβάλλοντος κλάδων και επαγγελμάτων» με ένα πακέτο εργασίας να είναι η «Υλοποίηση δράσεων πρόγνωσης παραγόντων αλλαγής και ενεργειών καθοδήγησης», το οποίο αφορά την τεκμηριωμένη ανάλυση και διερεύνηση (foresight) δυναμικών και προοπτικών σε επίπεδο επαγγελμάτων / ενοτήτων επαγγελμάτων μέσω της παρακολούθησης «παραγόντων αλλαγής» (driver), προκειμένου να διαμορφωθούν στρατηγικές προτάσεις προσαρμογής στα επιλεγμένα επαγγέλματα.
Ένα από τα επαγγέλματα αυτά είναι και το επάγγελμα του υδραυλικού, και επιστημονικός συνεργάτης και υπεύθυνος για τη σχετική μελέτη είναι ο συντάκτης του παρόντος άρθρου.
Αντικείμενο του έργου είναι η εκπόνηση ενός οδικού χάρτη προσαρμογής του επαγγέλματος ως αποτέλεσμα της υλοποίησης ενεργειών πρόγνωσης και αποτύπωσης ισχυρών τάσεων και εξελίξεων που αναμένεται να επηρεάσουν τους επαγγελματίες.
Η σειρά εργασιών περιλαμβάνει:
Αποτύπωση και ανάλυση επαγγέλματος: Καταγραφή και ανάλυση του επαγγέλματος σε εξειδικευμένες κατηγορίες επιχειρηματικού περιβάλλοντος (π.χ. θεσμικό – ρυθμιστικό πλαίσιο, ανάλυση οικονομικών τάσεων, δομή και διάρθρωση αγοράς), με σκοπό την καλύτερη κατανόηση των πεδίων εφαρμογής του επαγγέλματος και της οριοθέτησης του περιβάλλοντος ανάλυσης.
Ανάλυση παραγόντων αλλαγής: Ανάλυση «παραγόντων αλλαγής» που επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα το επάγγελμα. Αναγνώριση, καταγραφή και ανάλυση ευρύτερων αναμενόμενων μεταβολών στο επάγγελμα, στη βάση επτά παραγόντων αλλαγής που είναι οι ακόλουθοι:
- Επιχειρηματικό περιβάλλον, οικονομία και πλαίσιο ανταγωνισμού.
- Τεχνολογικές εξελίξεις και καινοτομία.
- Ανθρώπινο δυναμικό και δεξιότητες.
- Νέα επιχειρηματικά μοντέλα και μοντέλα εργασίας.
- Tάσεις και εξελίξεις της σχετικής αγοράς αγαθών και υπηρεσιών.
- Θεσμικές μεταβολές και αλλαγές πολιτικής.
- Κλιματική αλλαγή και πράσινη οικονομία.
Ανάλυση δεξιοτήτων: Εξειδικευμένη ανάλυση των δεξιοτήτων που απαιτούνται, ανάλυση αναδυόμενων και μετασχηματιζόμενων επαγγελματικών δεξιοτήτων και αποτύπωση πιθανών πεδίων εστίασης, με βάση τα αποτελέσματα της διερεύνησης των παραγόντων αλλαγής.
Διαμόρφωση στρατηγικών προτάσεων προσαρμογής – «Οδικός χάρτης»: Διαμόρφωση πορισμάτων και συμπερασματικών στρατηγικών προτάσεων, στη μορφή γνωμοδοτήσεων, βάσει προηγούμενων ευρημάτων / πορισμάτων.
Οι προτάσεις θα συμβάλουν στη διαμόρφωση του «οδικού χάρτη» ενεργειών που θα περιλαμβάνει συγκεκριμένα βήματα και ενέργειες προσαρμογής του επαγγέλματος.
Τα εργαλεία για την εκπόνηση του «οδικού χάρτη» είναι συνδυαστικές μέθοδοι διερεύνησης, όπως η βιβλιογραφική έρευνα (π.χ. δομή και διάρθρωση αγοράς, κρατικές πολιτικές, οικονομικές τάσεις), η πραγματοποίηση εργαστηρίων ανάλυσης και πρόγνωσης σε επίπεδο επαγγέλματος / κλάδου, καθώς και μια αναλυτική μεθοδολογική διαδικασία που θα περιλαμβάνει συμμετοχικές διεργασίες διερεύνησης (συνεντεύξεις και focus group) για τον εντοπισμό, την ανάλυση, την αξιολόγηση και την επικύρωση των δεδομένων και προγνώσεων.
Εν γένει, οι μέθοδοι διερεύνησης και τα εργαλεία που θα αξιοποιηθούν, εκκινούν από την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης του επαγγέλματος και επιχειρούν να αναπτύξουν μια μεθοδολογία απεικόνισης μιας πιθανής μελλοντικής εξέλιξης ή πιθανών σεναρίων, βάσει των υφιστάμενων παραγόντων αλλαγής που χαρακτηρίζουν ένα επάγγελμα.
Η υπό εξέλιξη έρευνα θα βοηθήσει τους επαγγελματίες να προσαρμοστούν στο απαιτητικό νέο περιβάλλον, να θωρακιστούν έναντι των απειλών, αλλά και να είναι έτοιμοι να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που θα παρουσιαστούν.
- Ο κ. Γιάννης Κοντός είναι δρ. πολιτικός μηχανικός ΑΠΘ, επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Μικρών Επιχειρήσεων της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας.
