Περιβαλλοντική αποκατάσταση της λίμνης Κορώνειας

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ορίζεται ως η μόνη αρμόδια αρχή για την περιβαλλοντική αποκατάσταση της Λίμνης Κορώνειας. Αυτό προβλέπεται σε τροπολογία η οποία εντάχθηκε στο νομοσχέδιο «Ρυθμίσεις αρμοδιότητας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό του αγροτικού τομέα».

Με τη συγκεκριμένη τροπολογία στόχος είναι να αντιμετωπισθεί συνολικά και αποτελεσματικά η περιβαλλοντική καταστροφή που λαμβάνει χώρα στη λίμνη Κορώνεια τουλάχιστον από το 1995 έως και σήμερα. Η τροπολογία αυτή κατέστη αναγκαία, καθώς ο κατακερματισμός των αρμοδιοτήτων επί δεκαετίες και η εμπλοκή δεκάδων φορέων του Δημοσίου έχουν υπονομεύσει κάθε προσπάθεια αντιμετώπισης των προβλημάτων της λίμνης.

Ηλίμνη Κορώνεια (ή λίμνη Αγίου Βασι­λείου ή λίμνη Λα­γκαδά) αποτελεί πε­ριοχή της Σύμβασης Ramsar και μέρος της ζώνης ει­δικής προστασίας που περιλαμ­βάνει επιπλέον τη λίμνη Βόλβη και τα Στενά της Ρεντίνας. Την τελευταία 25 χρόνια όμως αφέ­θηκε σε μια δραματική ποσο­τική και ποιοτική υποβάθμιση από κράτος και πολίτες.

Σε δηλώσεις του ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Κωστής Χατζηδάκης επιση­μαίνει τα εξής για τη σοβαρό­τητα της κατάστασης:

«Για τη λίμνη Κορώνεια, το Υ­πουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Υ.Π.ΕΝ.) ήταν υ­πόλογο στην Ε.Ε., αλλά εδώ ο καθένας έκανε τα δικά του! Δεν θα κατηγορήσω κανέναν, γιατί υπήρχαν και καλές προθέσεις. Αλλά όταν έχεις καμιά τριαντα­ριά φορείς συναρμόδιους για ένα θέμα, ο καθένας έχει το δρόμο του και τις επιφυλάξεις του, και πρέπει να γίνονται συ­νεννοήσεις επί συνεννοήσεων. Αυτό δεν είναι management και δεν οδηγεί πουθενά. Μπορεί να σωθεί η λίμνη. Είναι ένα έργο που κάποτε πρέπει να τελειώ­σει. Πρέπει να κλείσουν τα θέ­ματα της ενωτικής τάφρου, των έργων ορεινής υδρονομίας και των βιολογικών καθαρισμών. Με αποφασιστικότητα, σύστη­μα και αυτοδέσμευση σε σαφή χρονοδιαγράμματα»

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας καθίσταται εφε­ξής αρμόδιο για την εκτέλεση όλων των έργων, για τη συστη­ματική παρακολούθηση των δράσεων, όπως και για τη λή­ψη πάσης φύσεως πρωτοβουλι­ών για την αποκατάσταση της οικολογικής καταστροφής στη λίμνη Κορώνεια.

Μεταξύ άλλων, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργει­ας γίνεται πλέον αρμόδιο για:

• Την ανάθεση και εκτέλεση των πάσης φύσεως δημοσίων συμβάσεων προμηθειών, έρ­γων, μελετών και υπηρεσιών που αφορούν στην αποκατά­σταση της λίμνης Κορώνειας.
• Τη λήψη μέτρων και την εφαρ­μογή δράσεων για την προστα­σία των οικοσυστημάτων και την προστασία της χλωρίδας και της πανίδας.
• Την εκτέλεση των έργων για φράγματα και άλλες δράσεις αγροτικού χαρακτήρα.
• Την ολοκλήρωση των έργων των βιολογικών καθαρισμών.

Επίσης, σύμφωνα με τις προ­βλέψεις της τροπολογίας, με απόφαση του Υπουργού Περι­βάλλοντος και Ενέργειας διο­ρίζεται συντονιστής του έργου της περιβαλλοντικής αποκατά­στασης της λίμνης Κορώνειας, ο οποίος είναι αρμόδιος για τον συντονισμό όλων των εμπλεκό­μενων υπηρεσιών, με σκοπό την ταχεία και απρόσκοπτη εκπό­νηση του έργου.

Η περιβαλλοντική υποβάθμιση από το 1995 δεν έχει τέλος. Το 1995, η Κορώνεια είχε έκταση 45 τετραγωνικά χλμ. και μέγι­στο βάθος 8 μ. Έκτοτε, έχει μετατραπεί σε ένα ιδιαίτερα ασταθές οικοσύστημα, με συ­νέπειες που είναι ορατές διά γυμνού οφθαλμού.

Μετά το μαζικό αφανισμό της ιχθυοπανίδας, στο λιμναίο πε­ριβάλλον της Κορώνειας δεν ζουν πλέον ψάρια· στα ρέματα όμως που εκβάλουν σ’ αυτήν, έ­χουν εντοπιστεί ορισμένα είδη.

Από πλήθος μελετών για την Κορώνεια αναγνωρίστηκε ότι τα αίτια της υποβάθμισής της οφείλονται σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όπως είναι η ανάπτυξη, πριν από χρόνια, ρυ­πογόνων και υδροβόρων βιομη­χανιών (κυρίως βαφείων) και η διαρκής –ακόμη και σήμερα!– υπεράντληση υδάτων από κα­τοίκους της περιοχής για γεωρ­γικές εκμεταλλεύσεις.

Η ανάγκη για μεγαλύτερη γε­ωργική παραγωγή οδήγησε ε­δώ και περίπου τέσσερις δεκα­ετίες τους κατοίκους της περιο­χής στη δημιουργία πηγαδιών και άλλων τεχνικών άντλησης νερού, με διαρκώς ανανεού­μενους μηχανισμούς, όπως τα λεγόμενα «κανονάκια», που α­ντλούσαν μεγάλες ποσότητες νερού για την ικανοποίηση υ­δροβόρων καλλιεργειών, που σε συνδυασμό με εποχές ανυ­δρίας, διόγκωσαν το φαινόμε­νο της απάντλησης.

Μάλιστα, ενώ οι αρμόδιοι του Φορέα Διαχείρισης Λιμνών Κορώνειας – Βόλβης για την προστασία των λιμνών ζητούν τον έλεγχο στην άντληση των υδάτων, συνεχίζεται η ανεξέ­λεγκτη και χωρίς πρόγραμμα άντληση, σε ώρες και μέρες α­κατάλληλες, οδηγώντας με μαθηματική ακρίβεια την άλλοτε ολοζώντανη λίμνη στην πλήρη αποξήρανση. Είναι χαρακτηρι­στικό πως το νερό, που συγκε­ντρώνεται από όμβρια ύδατα κυρίως, εξαρτάται από το επί­πεδο πτώσης βροχών στην πε­ριοχή· και η καλύτερη εικόνα που διαμορφώνεται είναι κυ­ρίως την άνοιξη, όταν η λίμνη αρχίζει να φαίνεται από ψη­λά, από τους δρόμους και τα μονοπάτια του Χορτιάτη, του Ασβεστοχωρίου, του Φιλύρου και των Λαγυνών, αλλά και το φθινόπωρο. Κι ενώ τη δεκαε­τία του ’50, αυτή η ίδια λίμνη, τις πιο βροχερές εποχές του έ­τους πλημμύριζε και τα νερά της έφταναν ως τον Λαγκαδά, το Βασιλούδη και τη Γερακα­ρού, τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει ριζικά.

Στις δεκαετίες του ’70 και του ’80, η απότομη εκβιομηχάνιση έφερε στις όχθες της λίμνης βι­οτεχνίες και βιομηχανίες που – όπως επισημαίνουν οι ειδικοί– λειτουργούσαν ασύδοτα, χωρίς κανόνες και οδηγίες, με στόχο το υψηλό κέρδος και τα χαμηλά κόστη. Γινόταν άντληση μεγά­λων ποσοτήτων νερού και απο­βάλλονταν ανεπεξέργαστα λύ­ματα στη λίμνη, με αποτέλεσμα η μεν επιφάνειά της να αλλάζει συνεχώς χρώμα, ο δε πυθμένας της να υφίσταται ανυπολόγιστη βλάβη από την επικάθιση λυ­μάτων, που έχουν καταστήσει σχεδόν αδύνατη την ανανέωση των υπόγειων υδάτων του υδρο­φόρου ορίζοντα της περιοχής.

Στις αρχές του νέου αιώνα, οι βιομηχανίες και οι βιοτεχνίες άρχισαν, λόγω μειωμένων κερ­δών και πιέσεων για τη λειτουρ­γία τους, να εγκαταλείπουν την περιοχή, μετακομίζοντας –αρ­κετές εξ αυτών– στη γειτονική Βουλγαρία ή αναστέλλοντας τη δραστηριότητά τους. Ωστό­σο, η ζημιά είχε ήδη συντελε­στεί. Σήμερα εξακολουθούν να λειτουργούν στα όρια της Κο­ρώνειας μόλις τέσσερις από τις αρχικά 25 βιομηχανίες.

Ένα επιπλέον πρόβλημα για την ανασύσταση της υδάτινης στάθμης της λίμνης Κορώνειας φαίνεται πως είναι η λειτουρ­γία του ΧΥΤΑ Μαυροράχης σε απόσταση περίπου 12 χλμ. από τη βορειοδυτική πλευρά της λίμνης, αφού, όπως επιση­μαίνουν ειδικοί γεωπόνοι, αυ­τό είναι το «τελικό χτύπημα» στην προσπάθεια ανασύστα­σης της λίμνης.

Όπως εξηγούν, ο υδροφόρος ο­ρίζοντας της περιοχής δηλητηρι­άζεται, δεδομένου ότι στην πε­ριοχή ακριβώς του ΧΥΤΑ βρί­σκονται οι πηγές του ποταμού Μπογδάνα, ενώ στην ευρύτερη υπάρχουν και τα ρέματα Καβα­λαρίου, Κολχικού και Σχολαρί­ου που κατεβάζουν φερτά και μολυσμένα υλικά.

Το Υπουργείο Αγροτικής Ανά­πτυξης, από το 1997 έως το 2004 κατάρτισε ένα master plan για τη διάσωση της Κορώνειας, το οποίο, όμως, ακυρώθηκε, αφού αρκετά από τα προαπαιτούμε­να δεν ήταν εφικτά ή δεν τα α­ποδεχόταν η τοπική κοινωνία.

Από το 2005 καταρτίστηκε ένα δεύτερο master plan, όπου έξι συναρμόδιες υπηρεσίες, με την επιστημονική επιστασία του φο­ρέα, προσπάθησαν να φέρουν ζωή στη λίμνη, με παρεμβάσεις στον ποταμό Μπογδάνα και στα ρέματα που εκβάλλουν σ’ αυ­τήν, και με ένα διαχειριστικό σχέδιο που παρενέβαινε στη διαμόρφωση και μείωση της έκτασής της και στη δημιουρ­γία αρδευτικών και καλλιεργη­τικών έργων.

Σήμερα η επιφάνεια της λί­μνης είναι μια «δηλητηριώδης λάσπη», όπου βόσκουν κάποια πρόβατα και κατσίκια.

Απ’ ό,τι φαίνεται, η τελευταία ελπίδα είναι η νέα προσπάθεια που ξεκίνησε για τη σωτηρία της λίμνης. Ίδωμεν…