Στο πλαίσιο της μείωσης των ενεργειακών αναγκών με στόχο την ενεργειακή εξοικονόμηση και την αντιμετώπιση της ένδειας πόρων, το πρόγραμμα «Εξοικονομώ 2021» αποτελεί την πιο πρόσφατη εφαρμογή της πολιτικής αυτής· ωστόσο, παρά τις θετικές αλλαγές, παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα για τα ευάλωτα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις.
Άρθρο του κ. Σάββα Σαββέλου* (έντυπο τεύχος Ιανουαρίου 2022)
Με την παροχή κινήτρων και επιδότησης για την ενεργειακή αναβάθμιση του οικιακού κτιριακού τομέα της χώρας, το πρόγραμμα «Εξοικονομώ 2021» έχει προϋπολογισμό 632 εκατομμύρια ευρώ και στόχος του, σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, είναι να αναβαθμιστούν ενεργειακά περίπου 50.000 κατοικίες πανελλαδικά (περίπου 38% περισσότερες σε σχέση με τον προηγούμενο κύκλο του προγράμματος). Το «Εξοικονομώ 2021» ξεκίνησε στις 13 Δεκεμβρίου και η δυνατότητα υποβολής αιτήσεων λήγει στις 30 Ιανουαρίου.
Προκειμένου μια κατοικία να ενταχθεί στο πρόγραμμα πρέπει: α) να υφίσταται νόμιμα, β) να μην έχει κριθεί κατεδαφιστέα, γ) να χρησιμοποιείται ως κύρια κατοικία, δ) να βρίσκεται σε ενεργειακή κατηγορία Γ΄ και κάτω, βάσει του πρώτου πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης, και ε) να φέρει (αλλιώς θα επιδοτηθεί από το πρόγραμμα υποχρεωτικά) ηλεκτρονική ταυτότητα κτιρίου / αυτοτελούς διηρημένης ιδιοκτησίας.
Οι θετικές αλλαγές
Σε σχέση με τα προηγούμενους κύκλους του «Εξοικονομώ», το τρέχον πρόγραμμα παρουσιάζει σημαντικές αλλαγές προς τη σωστή κατεύθυνση, οι οποίες είναι οι εξής:
– Κατάργηση της χρονικής προτεραιότητας κατά τη διαδικασία υποβολής των αιτήσεων (επιτέλους καταργήθηκε το «όποιος πληκτρολογεί γρηγορότερα, πρόλαβε»).
– Ορισμός κριτηρίων αξιολόγησης των αιτήσεων που υποβάλλονται στο πρόγραμμα και συγκριτική αξιολόγηση σύμφωνα με τη βαρύτητα του καθενός κριτηρίου.
– Θέσπιση κοινωνικών κριτηρίων αξιολόγησης των αιτήσεων.
– Δημιουργία καταλόγου επιλαχόντων σύμφωνα με τη σειρά αξιολόγησης.
– Ξεχωριστός προϋπολογισμός (ως μέρος του συνολικού προϋπολογισμού) για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.
Με την προϋπόθεση επίτευξης εξοικονόμησης πρωτογενούς ενέργειας πάνω από 30% (ενεργειακή αναβάθμιση της κατοικίας κατά τουλάχιστον 3 ενεργειακές κατηγορίες), το «Εξοικονομώ 2021» προβλέπει –για κάθε κατοικία / μεμονωμένο διαμέρισμα που θα ενταχθεί– τους παρακάτω περιορισμούς για τον ανώτατο επιλέξιμο προϋπολογισμό παρεμβάσεων:
– Ο ανώτατος επιλέξιμος προϋπολογισμός δεν μπορεί να υπερβαίνει το γινόμενο της ετήσιας συνολικής εκτιμώμενης εξοικονόμησης πρωτογενούς ενέργειας (KWh), όπως προκύπτει από το Α΄ ΠΕΑ, επί το 1 ευρώ.
– Επίσης δεν μπορεί να υπερβαίνει το γινόμενο των 200 ευρώ επί την επιφάνεια των κυρίων χώρων, όπως αυτή προκύπτει από το έντυπο Ε9.
– Ο ανώτατος προϋπολογισμός επιλέξιμων παρεμβάσεων δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 28.000 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ. Επιπρόσθετα του επιλέξιμου προϋπολογισμού και με την προϋπόθεση υπαγωγής της αίτησης στο πρόγραμμα, προβλέπεται η επιχορήγηση για το κόστος των λοιπών δαπανών με ποσό έως 2.000 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ), όπως, π.χ. για την έκδοση των Α΄& Β΄ ενεργειακών πιστοποιητικών και τυχόν απαιτούμενων αδειών.
Τα αρνητικά σημεία
Οι τρεις παραπάνω περιορισμοί-κόφτες που προβλέπει το πρόγραμμα αποτελούν το πρώτο αρνητικό στοιχείο του, καθώς ακυρώνουν σε μεγάλο βαθμό τον κοινωνικό χαρακτήρα του και ψαλιδίζουν τη βελτίωση των ενεργειακών επιδόσεων, όπως και τη δικαιότερη αξιολόγηση των αιτήσεων.
Οι περιορισμοί στον ανώτατο επιλέξιμο προϋπολογισμό, σε συνδυασμό αφενός μεν με τις μεγάλες αυξήσεις που έχουν επέλθει στις τιμές των υλικών και του εξοπλισμού και, αφετέρου, με τη μείωση του μέγιστου ποσοστού επιδότησης από το 95% που πρόβλεπε το προηγούμενο πρόγραμμα σε 75% στο τρέχον, καταδικάζουν τα ευάλωτα νοικοκυριά σε αδυναμία συμμετοχής.
Προκειμένου να επιτευχθεί η ενεργειακή αναβάθμιση μιας κατοικίας κατά τρεις ενεργειακές κατηγορίες, είναι αναγκαίο να εκτελεστούν συγκεκριμένες παρεμβάσεις με υλικά και εξοπλισμό υψηλών προδιαγραφών, άρα και υψηλού κόστους. Επομένως, παρά το ποσοστό επιδότησης κατά 75% για τα χαμηλά εισοδήματα, οι περιορισμοί επιβάλλουν συμμετοχή με σημαντικά ίδια κεφάλαια ή μέσω τραπεζικού δανεισμού.
Δυστυχώς στη χώρα μας δεν υπάρχουν πλέον πολλά ευάλωτα νοικοκυριά τα οποία μπορούν να διαθέσουν τα απαιτούμενα ίδια κεφάλαια ή να δανειστούν από τις τράπεζες. Έτσι, αρκετοί δικαιούχοι οδηγούνται στον αποκλεισμό από το πρόγραμμα ή, δυστυχώς, σε επιλογές λύσεων μέτριας ενεργειακής αναβάθμισης, ώστε οριακά να εξασφαλίζεται η ένταξή τους στο πρόγραμμα.
Οι ενοικιαζόμενες κατοικίες
Επίσης, πολλά ευάλωτα νοικοκυριά είναι γνωστό ότι δεν διαθέτουν δικό τους σπίτι και αναγκάζονται να διαμένουν σε ενοικιαζόμενες κατοικίες. Εδώ επισημαίνουμε άλλο ένα αρνητικό σημείο του προγράμματος, το οποίο συνίσταται στο μειωμένο ποσοστό επιδότησης για ενοικιαζόμενες κατοικίες (60%-65% για τα χαμηλά εισοδήματα και 40%-45% για τα υψηλότερα). Ο περιορισμός αυτός, σε συνδυασμό με τα προαναφερθέντα προβληματικά στοιχεία, αποτρέπει πολλούς δικαιούχους ιδιοκτήτες από το να προχωρήσουν στην ενεργειακή αναβάθμιση των ενοικιαζόμενων κατοικιών τους.
Άλλο αρνητικό σημείο του προγράμματος είναι η απαίτηση για κλήρωση του μηχανικού ο οποίος θα κληθεί να κάνει τη δεύτερη ενεργειακή επιθεώρηση (Β΄ ΠΕΑ). Η πρόβλεψη αυτή προσβάλλει τους ευσυνείδητους επαγγελματίες μηχανικούς οι οποίοι δεν είναι εκ προοιμίου απατεώνες –εξαιρέσεις υπάρχουν πάντα και σε όλα τα επαγγέλματα. Επιπλέον, η διαδικασία αυτή επιφέρει πρόσθετη καθυστέρηση στην ολοκλήρωση των έργων και στην τελική πιστοποίηση για την εκταμίευση των πόρων.
Επιπρόσθετα, το «Εξοικονομώ 2021» δεν θα ξεφύγει από την παθογένεια όλων των προηγούμενων κύκλων του, δηλαδή τη μεγάλη καθυστέρηση στην αποπληρωμή και στην εξόφληση των προμηθευτών και των αναδόχων των παρεμβάσεων. Το γεγονός αυτό οδηγεί πολλούς προμηθευτές και αναδόχους των έργων σε άρνηση συμμετοχής, γιατί ο μεγάλος χρόνος που μεσολαβεί μέχρι την εξόφλησή τους απαιτεί την ύπαρξη μεγάλης οικονομικής επιφάνειας από πλευράς τους για την εξασφάλιση της αναγκαίας χρηματοδότησης των έργων.
Γι’ αυτό δεν υπάρχουν πολλοί επαγγελματίες ψυκτικοί ή υδραυλικοί που επιθυμούν να αναλάβουν τις παρεμβάσεις αυτές, αν και μπορούν να γίνουν προμηθευτές και ανάδοχοι των εργασιών για συστήματα θέρμανσης, ψύξης, παροχής ζεστού νερού χρήσης, ακόμη και μηχανικού αερισμού. Η μεγάλη αναμονή για την εκταμίευση των αντίστοιχων ποσών τούς εξαντλεί ταμειακά λόγω της έλλειψης ικανών κεφαλαίων κίνησης. Ο αποκλεισμός αυτός από τους πόρους του προγράμματος αφορά κυρίως τις μικρές επιχειρήσεις και τους ιδιώτες επαγγελματίες του κλάδου, ενώ αντιθέτως ευνοεί τη συμμετοχή των μεγάλων εταιρειών.
Αν και το πρόγραμμα εντάσσεται στα εμβληματικά έργα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και αποτελεί κεντρικό άξονα του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα, εντούτοις υστερεί σε τόλμη για την αντιμετώπιση του σημαντικού θέματος της ανακαίνισης και της πραγματικά σωστής ενεργειακής αναβάθμισης του οικιακού κτιριακού δυναμικού της χώρας.
Δυστυχώς, παρά την ύπαρξη θετικών αλλαγών, τα αρνητικά σημεία του στερούν τη δυνατότητα συμμετοχής στο πρόγραμμα πολλών δικαιούχων / ιδιοκτητών, καθώς και πολλών προμηθευτών / αναδόχων, και κατά συνέπεια περιορίζεται η πολυπόθητη κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων.
Ελπίζουμε τουλάχιστον ο επόμενος κύκλος να περιλαμβάνει μερικά βήματα ακόμα προς την κατεύθυνση της βελτίωσης και της καλύτερης κατανομής και αξιοποίησης των πόρων του.
*Ο κ. Σάββας Σαββέλος είναι μηχανολόγος μηχανικός ΤΕ και αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Συνεταιρισμού Επαγγελματιών Ψυκτικών Ελλάδος (Σ.Ε.Ψ.Ε.), ο οποίος αποτελεί το Συνεταιρισμό Περιορισμένης Ευθύνης (Σ.Π.Ε.). του Σωματείου Επαγγελματιών Ψυκτικών και Κλιματιστικών Εγκαταστάσεων Ελλάδος (Σ.Ε.Ψ.Κ.Ε.Ε.).
